διευθυνσεις

Buchhandel Bowker Electre Informazioni Editoriali Micronet Nielsen Book Data

ελληνική λογοτεχνία και ποίηση

ελληνική λογοτεχνία και ποίηση
Επιμέλεια Σελίδας: Πάνος Αϊβαλής - δ/νση αλληλογραφίας: Μεσολογγίου 12 Ανατολή Νέα Μάκρη 190 05, τηλ. 22940 99125 - 6944 537571
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

"O άνθρωπος πρέπει κάθε μέρα ν
ακούει ένα γλυκό τραγούδι, να διαβάζει ένα ωραίο ποίημα, να βλέπει μια ωραία εικόνα και, αν είναι δυνατόν, να διατυπώνει μερικές ιδέες. Αλλιώτικα χάνει το αίσθημα του καλού και την τάση προς αυτό...". Γκαίτε.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
.....................................................................ΥΦΟΣ Γράμματα, τέχνες, βιβλίο, πολιτισμός

Σάββατο 27 Ιουνίου 2015

Η τραγική περίπτωση του πρωτότοκου γιου και αγνοημένου ζωγράφου Νικόλαου Δραγούμη

    ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ   

H…ντροπή της πολιτικής οικογένειας Δραγούμη

Δημοσίευση: εφ. "δρόμος της Αριστεράς" Φύλ. 268 – 20/6/2015

Η τραγική περίπτωση του πρωτότοκου γιου και αγνοημένου ζωγράφου Νικόλαου Δραγούμη

H ιστορία του Μεγάρου Εϋνάρδου, όπου φιλοξενείται έκθεση ζωγραφικής του Νικολάου Δραγούμη, εξελίσσεται παράλληλα με την τραγική ζωή τού άγνωστου στο ευρύ κοινό πλην εξαιρετικά σπουδαίου καλλιτέχνη. Το επιβλητικό κτίριο της οδού Αγίου Κωνσταντίνου στην Ομόνοια οικοδομήθηκε λίγο μετά το 1876 ενώ ο Νίκος Δραγούμης -ο Έλληνας Βαγκ Γκόγκ κατά τον χαρακτηρισμό του Δημήτρη Πικιώνη- γεννιόταν δύο χρόνια πρωτύτερα (1874)
Ο πρωτότοκος γιος της γνωστής αστικής οικογένειας, όμως, παρά την αυστηρή και σφοδρή επιθυμία των γονέων του δεν θέλησε να σηκώσει το βάρος της οικογενειακής παράδοσης που τον προόριζε να ασχοληθεί με την πολιτική. Η πρώτη του επιθυμία ήταν να πάει στο Πολεμικό Ναυτικό, όμως απέτυχε στις εξετάσεις. Στη συνέχεια ο πατέρας του, Στέφανος, (πρωθυπουργός μετέπειτα) τον έγραψε στη Νομική Σχολή της Σορβόννης, την οποία τελείωσε παρά τη θέλησή του.
Το 1897, έφθασε η στιγμή να εξομολογηθεί στους δικούς του τη φιλοδοξία του να γίνει ζωγράφος. Εκείνοι, που πίστευαν ότι θα μπορούσαν να τον στρέψουν στο διπλωματικό σώμα αντιδρούν «βίαια» στέλνοντάς τον στον Βόλο για να βοηθήσει εθελοντικά στο έργο αποκατάστασης των επαναπατριζόμενων από τον καταστροφικό ελληνοτουρκικό πόλεμο. Λίγο αργότερα, υπακούοντας οριστικά στην πραγματική του κλίση φεύγει από την Ελλάδα και εγγράφεται στην Ακαδημία Ζιλιέν όπου ξεκινά μαθήματα ζωγραφικής. Η οικογένεια του γυρίζει την πλάτη, στέλνοντάς του, ωστόσο, κάποια μικροποσά που αρκούν για να ζωγραφίζει και να φυτοζωεί.
Κοιτάζοντας εκ των υστέρων το έργο του μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι ο Νίκος Δραγούμης δεν ευτύχησε να γεννηθεί στη σωστή εποχή. Να βρεθεί, δηλαδή, στο οικογενειακό, κοινωνικό αλλά και ιστορικό πλαίσιο που θα του επέτρεπε να ξεδιπλώσει όλα τα χαρίσματα της ιδιοσυγκρασιακής του φύσης. Στη ματαίωση αυτή ίσως οφείλεται η γέννηση και επίσπευση της εκδήλωσης ψυχικής νόσου, η οποία του κόστισε διαδοχικούς εγκλεισμούς σε διάφορα ψυχιατρεία ανά την Ευρώπη και τελικά το θάνατό του στο Δρομοκαΐτειο.
Τα πλέον παραγωγικά του χρόνια είναι εκείνα της Προβηγκίας, όπου διαμένει για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Από την περίοδο αυτή προέρχεται ο μεγαλύτερος αριθμός των έργων που παρουσιάζονται από το Μορφωτικό Ινστιτούτο της Εθνικής Τράπεζας (ΜΙΕΤ) στην έκθεση στο Μέγαρο Εϋνάρδου. Η έκθεση συνοδεύεται από κατάλογο με τίτλο Νίκος Δραγούμης, ο ζωγράφος 1874-1933 με κείμενα των Μάρκου Φ. Δραγούμη, Φίλιππου Στ. Δραγούμη, και Νίκου Π. Παΐσιου, καθώς και με εικονογραφημένο χρονολόγιο και μαρτυρίες για τη ζωή του.
Στο χώρο προβάλλεται το ντοκιμαντέρ της Κλεώνης Φλέσσα Νίκος Δραγούμης, ένας ζωγράφος στη σκιά της ιστορίας.
Αξίζει πραγματικά να την επισκεφθείτε!
(Τα στοιχεία του κειμένου έχουν αντληθεί κατά το μέγιστο από το δελτίο τύπου του ΜΙΕΤ)
Σ.Μ.
 ~~~~~~~~~~~~~~~~~
Με τη ματιά του αδελφού του…
O αδερφός του Νίκου, Φίλιππος Στ. Δραγούμης έγραψε σχετικά:
«Ο Νίκος, άκακος, ευγενικός κι αξιαγάπητος άνθρωπος, αν κι επαναστατικής ιδιοσυγκρασίας – και κάποτε θυμώδης –…αγαπούσε στο έπακρο την ελευθερία μισούσε κάθε συμβιβασμό ηθικό και κοινωνικό, κάθε υποκρισία και κάθε επιτήδευση. Υπεραγαπούσε την ελεύθερη φύση και προσπαθούσε με μεγάλη ασκητικότητα να προσαρμόζεται στους φυσικούς νόμους. Δεν τον ένοιαζε τι λέγουν ή τι κάνουν οι αστοί, ή μάλλον με τα φερσίματα και το ντύσιμό του περιφρονούσε και κορόιδευε τους συμβατικούς των κανόνες ζωής και τρόπους συμπεριφοράς, αν και πάντα το έκανε με ευγένεια, χωρίς να τους προσβάλλει και χωρίς κακία για κανένα. Αγαπούσε την απλοϊκή κι αβίαστη φυσικότητα των χωρικών, τον εύρωστο κι ανεπηρέαστο από τον μηχανικό πολιτισμό τρόπο ζωής των κοντά στην ελεύθερη φύση.[...]
Ο Νίκος ποτέ δεν θέλησε να πουλήσει κανένα του πίνακα, γιατί πίστευε πως η αληθινή τέχνη είναι ιερή και μη εμπορεύσιμη…»
- από το: http://www.e-dromos.gr/h-ntropi-tis-politikis-oikogeneias-dragoumi/#sthash.i5zM4eJt.dpuf

Δευτέρα 15 Ιουνίου 2015

Η κόρη του Βενέζη στο πλευρό του Soloup

Η κόρη του Βενέζη στο πλευρό του Soloup

Σελίδα 124: Το σπίτι του Ηλία Βενέζη στο Αϊβαλί και η σύλληψή του
Νέες εξελίξεις φαίνεται να έχουν δρομολογηθεί στην υπόθεση της αντιδικίας ανάμεσα στις εκδόσεις Κέδρος και το σκιτσογράφο του grafic novel «Αϊβαλί», Αντώνη Νικολόπουλο (Soloup), και τους απογόνους του Φώτη Κόντογλου, αδελφούς Μαρτίνου. Οι τελευταίοι ζητούν, ως γνωστόν, την απαγόρευση της κυκλοφορίας του βιβλίου, επειδή, όπως υποστηρίζουν, δεν τους ζητήθηκε άδεια για χρήση έργων και λόγων του Φώτη Κόντογλου. Η υπόθεση εκδικάστηκε προχθές Παρασκευή και η απόφαση του δικαστηρίου αναμένεται σε λίγους μήνες.

Σελ 143: Ο Ηλίας Βενέζης, φυλακισμένος σε ένα υπόγειο του Αϊβαλιού, 
λίγο πριν τον στείλουν μαζί με άλλους στα Αμελέ Ταμπουρού | 

Σελ 143: Ο Ηλίας Βενέζης, όπως εικονογραφείται από τον Soloup | 
Ομως, στη νέα, δεύτερη έκδοση του βιβλίου, που μόλις κυκλοφόρησε (η πρώτη έχει εξαντληθεί), έχουν γίνει οι προσθήκες τις οποίες ζητούσαν τα αδέρφια Μαρτίνου και τις οποίες είχαν εδώ και μήνες συμφωνήσει να εντάξουν στη νέα έκδοση οι δύο πλευρές: αναφέρεται πλέον το όνομα του Φώτη Κόντογλου στον πρόλογο, καθώς και αναλυτικά τα έργα του ζωγράφου, στα οποία βασίστηκε ο κομίστας.
Και ενώ όταν η πρόεδρος, πριν αρχίσει η δίκη, ρώτησε τους κληρονόμους του Κόντογλου αν επιθυμούν να αποσύρουν την αίτησή τους εν όψει και των νέων αυτών δεδομένων, οι ίδιοι δεν δέχτηκαν καν να δουν το βιβλίο, ένα χθεσινό μήνυμα του κ. Φώτη Μαρτίνου στο facebook φαίνεται πως ανοίγει ένα παράθυρο επικοινωνίας και ίσως εξωδικαστικής συμφωνίας με την υπογραφή «επίσημου συμφωνητικού που να δίνει τέλος σε όλη αυτή την υπόθεση».
Ο Soloup επιβεβαιώνει τα παραπάνω και ξεκαθαρίζει: «Θέλω όσο κανένας να βρεθεί λύση για να μπορεί να κυκλοφορεί ελεύθερο το βιβλίο μου. Επιτέλους ο Κυρ Φώτης και το έργο του ας μη μας χωρίζει, αλλά να γίνει αυτό που από την πρώτη στιγμή θέλησα εντάσσοντας το έργο του στο σενάριό μου. Να ενώνει».
Πάντως, ανεξαρτήτως αποτελέσματος, εντύπωση προκαλεί το γεγονός πως αντίθετα με τους απογόνους του Κόντογλου, τόσο η οικογένεια Βενέζη όσο και η εγγονή του Στρατή Μυριβήλη ήταν στο πλευρό του Soloup (και στους δύο συγγραφείς γίνεται αναφορά στο Αϊβαλί). Η κόρη του Ηλία Βενέζη, Αννα Βενέζη Κοσμετάτου, του έστειλε μάλιστα επιστολή για να την χρησιμοποιήσει στη δίκη.
Σ' αυτήν, αφού τον συγχαίρει «για το εξαίρετο “Αϊβαλί”, ένα έργο που συνδυάζει με τρόπο σοφό και ευρηματικό τον λόγο και την εικόνα, το παρελθόν και το παρόν», αναφέρει ότι μετά την έκδοσή του «ανανεώθηκε το ενδιαφέρον του κοινού για τα έργα αυτής της εποχής, αυξήθηκε ο δανεισμός των βιβλίων του πατέρα μου από τις δημοτικές βιβλιοθήκες και πολλοί, νέοι ιδίως, άνθρωποι ψάχνουν να γνωρίσουν το έργο του».
Το πιο σημαντικό, όμως, είναι με πόση ευκολία η κόρη του Ηλία Βενέζη δηλώνει πως αυτή, «ως αποκλειστική κληρονόμος των πνευματικών δικαιωμάτων του πατέρα μου και διαχειρίστρια του ηθικού του δικαιώματος», δεν θα έφερε ποτέ αντίρρηση στη χρήση αποσπασμάτων από τα έργα του «για μια τόσο πρωτοπόρα και επιτυχή μεταφορά τους στον κόσμο τού σήμερα».
Στέκεται «στην προσοχή και επιμέλεια», με την οποία παρατίθενται τα αποσπάσματα από τα κείμενα του πατέρα της, «ούτως ώστε να είναι απολύτως ξεκάθαρο στον αναγνώστη ότι στα συγκεκριμένα σημεία μεταφέρετε τα δικά του λόγια». Επισημαίνει ότι υπάρχει ακόμα και ειδική γραμματοσειρά με την οποία διακρίνονται από τα κείμενα του ίδιου του Soloup. «Προσθέσατε», γράφει, «αναφορές στο έργο αλλά και στη ζωή του πατέρα μου, ιδίως στο εκτεταμένο παράρτημα του βιβλίου, όπου εξηγείτε τη δημιουργική διαδικασία μέσα από την οποία οδηγηθήκατε στη σύνθεση του βιβλίου σας – με αφετηρία και οδηγό τα συγκεκριμένα έργα του Ηλία Βενέζη αλλά και άλλων κορυφαίων συγγραφέων της γενιάς του που σας ενέπνευσαν».
Και καταλήγει η κ. Αννα Βενέζη Κοσμετάτου: «Μία απαγόρευση ή περιορισμός στην κυκλοφορία του βιβλίου σας θα μου προξενούσε μεγάλη στεναχώρια. Πιστεύω ότι μια τέτοια απαγόρευση θα μπορούσε να έχει αρνητικές επιπτώσεις και στη διάδοση του έργου του πατέρα μου Ηλία Βενέζη στις νεότερες γενιές. Η διάδοση του έργου του ήταν πάντα μια από τις μεγάλες έγνοιες του πατέρα μου, ο οποίος ως άνθρωπος πίστευε πολύ στο μέλλον, στους νέους και στην πνευματική συνέχεια των γενεών».

Κυριακή 14 Ιουνίου 2015

Γιῶργος Σεφέρης - Οἱ Γάτες τ᾿ Ἅι-Νικόλα





Γιῶργος Σεφέρης - Οἱ Γάτες τ᾿ Ἅι-Νικόλα
"Τὸν δ᾿ ἄνευ λύρας ὅμως ὑμνωδεῖ θρῆνον Ἐρινύος αὐτοδίδακτος ἔσωθεν θυμός,
οὐ τὸ πᾶν ἔχων ἐλπίδος φίλον θράσος." ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ. 990 ἔπ.


«Φαίνεται ὁ Κάβο-Γάτα...», μοῦ εἶπε ὁ καπετάνιος
δείχνοντας ἕνα χαμηλὸ γιαλὸ μέσα στὸ πούσι
τ᾿ ἄδειο ἀκρογιάλι ἀνήμερα Χριστούγεννα,
«... καὶ κατὰ τὸν Πουνέντε ἀλάργα τὸ κύμα γέννησε τὴν Ἀφροδίτη
λένε τὸν τόπο Πέτρα τοῦ Ρωμιοῦ.
Τρία καρτίνια ἀριστερά!»
Εἶχε τὰ μάτια τῆς Σαλώμης ἡ γάτα ποὺ ἔχασα τὸν ἄλλο χρόνο
κι ὁ Ραμαζὰν πῶς κοίταζε κατάματα τὸ θάνατο,
μέρες ὁλόκληρες μέσα στὸ χιόνι τῆς Ἀνατολῆς
στὸν παγωμένον ἥλιο
κατάματα μέρες ὁλόκληρες ὁ μικρὸς ἐφέστιος θεός.
Μὴ σταθεῖς ταξιδιώτη.
«Τρία καρτίνια ἀριστερά» μουρμούρισε ὁ τιμονιέρης.
...ἴσως ὁ φίλος μου νὰ κοντοστέκουνταν,
ξέμπαρκος τώρα
κλειστὸς σ᾿ ἕνα μικρὸ σπίτι μὲ εἰκόνες
γυρεύοντας παράθυρα πίσω ἀπ᾿ τὰ κάδρα.
Χτύπησε ἡ καμπάνα τοῦ καραβιοῦ
σὰν τὴ μονέδα πολιτείας ποὺ χάθηκε
κι ἦρθε νὰ ζωντανέψει πέφτοντας
ἀλλοτινὲς ἐλεημοσύνες.
«Παράξενο», ξανάειπε ὁ καπετάνιος.
«Τούτη ἡ καμπάνα-μέρα ποὺ εἶναι-
μοῦ θύμισε τὴν ἄλλη ἐκείνη, τὴ μοναστηρίσια.
Διηγότανε τὴν ἱστορία ἕνας καλόγερος
ἕνας μισότρελος, ἕνας ὀνειροπόλος.
«Τὸν καιρὸ τῆς μεγάλης στέγνιας,
- σαράντα χρόνια ἀναβροχιὰ -
ρημάχτηκε ὅλο τὸ νησὶ
πέθαινε ὁ κόσμος καὶ γεννιοῦνταν φίδια.
Μιλιούνια φίδια τοῦτο τ᾿ ἀκρωτήρι,
χοντρὰ σὰν τὸ ποδάρι ἄνθρωπου
καὶ φαρμακερά.
Τὸ μοναστήρι τ᾿ Ἅι-Νικόλα τὸ εἶχαν τότε
Ἁγιοβασιλεῖτες καλογέροι
κι οὔτε μποροῦσαν νὰ δουλέψουν τὰ χωράφια
κι οὔτε νὰ βγάλουν τὰ κοπάδια στὴ βοσκὴ
τοὺς ἔσωσαν οἱ γάτες ποὺ ἀναθρέφαν.
Τὴν κάθε αὐγὴ χτυποῦσε μία καμπάνα
καὶ ξεκινοῦσαν τσοῦρμο γιὰ τὴ μάχη.
Ὅλη μέρα χτυπιοῦνταν ὡς τὴν ὥρα
ποῦ σήμαιναν τὸ βραδινὸ ταγίνι.
Ἀπόδειπνα πάλι ἡ καμπάνα
καὶ βγαῖναν γιὰ τὸν πόλεμο τῆς νύχτας.
Ἤτανε θαῦμα νὰ τὶς βλέπεις, λένε,
ἄλλη κουτσή, κι ἄλλη στραβή, τὴν ἄλλη
χωρὶς μύτη, χωρὶς αὐτί, προβιὰ κουρέλι.
Ἔτσι μὲ τέσσερεις καμπάνες τὴν ἡμέρα
πέρασαν μῆνες, χρόνια, καιροὶ κι ἄλλοι καιροί.
Ἄγρια πεισματικὲς καὶ πάντα λαβωμένες
ξολόθρεψαν τὰ φίδια μὰ στὸ τέλος
χαθήκανε, δὲν ἄντεξαν τόσο φαρμάκι.
Ὡσὰν καράβι καταποντισμένο
τίποτε δὲν ἀφῆσαν στὸν ἀφρὸ
μήτε νιαούρισμα, μήτε καμπάνα.
Γραμμή!
Τί νὰ σοῦ κάνουν οἱ ταλαίπωρες
παλεύοντας καὶ πίνοντας μέρα καὶ νύχτα
τὸ αἷμα τὸ φαρμακερὸ τῶν ἑρπετῶν.
Αἰῶνες φαρμάκι γενιὲς φαρμάκι».
«Γραμμή!
Τί νὰ σοῦ κάνουν οἱ ταλαίπωρες
παλεύοντας καὶ πίνοντας μέρα καὶ νύχτα
τὸ αἷμα τὸ φαρμακερὸ τῶν ἑρπετῶν.
Αἰῶνες φαρμάκι, γενιὲς φαρμάκι».
«Γραμμή!» ἀντιλάλησε ἀδιάφορος ὁ τιμονιέρης.
Τετάρτη, 5 Φεβρουαρίου 1969
Απόδοση: Στέφανος Ληναίος

Η απόδοση του ποιήματος είναι από τον κ. Στέφανο Ληναίο . - Γιῶργος Σεφέρης - Οἱ Γάτες τ᾿ Ἅι-Νικόλα Τὸν δ᾿ ἄνευ λύρας ὅμως ὑμνωδεῖ θρῆνον Ἐρινύος αὐτοδίδακτο...
YOUTUBE.COM

Παρασκευή 12 Ιουνίου 2015

Tου Δ.Ν. Μαρωνίτη "Αναζήτηση και νόστος του Οδυσσέα"

Λόγος ανατρεπτικός και καθαρτικός

Λόγος ανατρεπτικός και καθαρτικός
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΙΤΤΑΣ
*

Η μελέτη του Δ.Ν. Μαρωνίτη Αναζήτηση και νόστος του Οδυσσέα. Η διαλεκτική της Οδύσσειας κυκλοφόρησε το 1973 από τις εκδόσεις Παπαζήση. Σαράντα και κάτι χρόνια αργότερα επανεκδίδεται από το Ιδρυμα Νεοελληνικών Σπουδών με μικρές αλλαγές (μονοτονική γραφή, σύγχρονη ορθογραφία, νέες μεταφράσεις των ομηρικών χωρίων από την συντελεσμένη μεταφραστική συγκομιδή του συγγραφέα).
Στο μεσοδιάστημα το βιβλίο είχε βρει μεγάλη απήχηση στο αναγνωστικό κοινό – γνώρισε 9 επανεκδόσεις, γεγονός σπάνιο για έργο του είδους του, στο οποίο σίγουρα συνετέλεσε η ηρωική στάση του Μαρωνίτη στη διάρκεια της δικτατορίας.
Νέα ανάγνωση λοιπόν, σαράντα χρόνια μετά, αφορμή για σκέψεις και αποτιμήσεις.
Το βιβλίο συνενώνει τέσσερα κείμενα, που γράφηκαν και δημοσιεύτηκαν ανεξάρτητα από το 1968 ώς το 1970, στα πιο μαύρα χρόνια της δικτατορίας και υπό συνθήκες συγγραφής αναμφίβολα ιδιαίτερα δύσκολες. Αν ωστόσο δεν υπήρχε ο πρόλογος που μας θυμίζει με λιτότητα τα συμφραζόμενα της παραγωγής αυτών των κειμένων, τίποτε στο ίδιο το βιβλίο δεν θα φανέρωνε τη δυσθυμία του συγγραφέα. Αντιθέτως, στο αποτέλεσμα είναι εμφανής η ηδονή της γραφής, η πληρότητα και η απόλαυση που προσφέρει το παιχνίδι της ερευνητικής και ερμηνευτικής αναζήτησης. Δυσθυμία και ηδονή, διαφυγή και παρηγοριά - ίσως μια ακόμη εκδοχή της «διαλεκτικής», που προτείνει ο Μαρωνίτης στον υπότιτλο του βιβλίου του, όπου συνυπάρχουν η αντίθεση, η αντίστιξη και, τελικά, η συμπληρωματικότητα.
Δ. Ν. Μαρωνίτης «Αναζήτηση και νόστος του Οδυσσέα. Η διαλεκτική της Οδύσσειας»
Ιδρυμα Νεοελληνικών Σπουδών, 2015 Σελ. 224 |



Η ερευνητική πρόταση της μελέτης διατηρεί πλήρως την εγκυρότητά της. Ξεκινώντας από τα προβλήματα που δημιούργησαν στους μελετητές οι τέσσερις πρώτες ραψωδίες της Οδύσσειας, ο Μαρωνίτης υπερασπίζεται την ενότητα του έπους, όπως μας παραδόθηκε, αναδεικνύοντας τη σημασία του μοτίβου της αναζήτησης του Οδυσσέα πλάι στο αναγνωρισμένο μοτίβο του νόστου του.

Η ανάδειξη της κεντρικής αυτής αντίστιξης ως συστατικού στοιχείου της ποιητικής της Οδύσσειας συνοδεύεται από μορφολογικά επάλληλες αντιθέσεις: Οι θεοί γνωρίζουν ότι ο Οδυσσέας ζει, οι άνθρωποι όμως το αγνοούν και μάλλον τείνουν να πιστέψουν το αντίθετο – και ο ποιητής τοποθετεί τον αναγνώστη στο ενδιάμεσο.
Ο ευτυχισμένος νόστος του Νέστορα αντιτίθεται στον τραγικό νόστο του Αγαμέμνονα (και αυτό συμβαίνει ακριβώς στην Τηλεμάχεια), αφήνοντας ανοιχτή την αποτίμηση του νόστου του Οδυσσέα. Ετσι η απώλεια όλων των συντρόφων, με ευθύνη όχι μόνο δική τους αλλά και του ίδιου του Οδυσσέα, ρίχνει βαριά τη σκιά της στον αποφασισμένο νόστο. Ιδίως μάλιστα όταν ο ήρωας της Οδύσσειας δεν είναι πλέον ο αμοραλιστής μηχανορράφος της προ-επικής παράδοσης ούτε ο πορθητής της Τροίας στον επικό κύκλο, αλλά γίνεται τώρα ο «φιλέταιρος αρχηγός και πάσχων αντίπαλος του Ποσειδώνα».
Αν αναζητήσει κανείς σημάδια του χρόνου που μεσολάβησε από την πρώτη έκδοση του βιβλίου θα τα βρει στον ανοιχτό διάλογο του συγγραφέα με τους «αναλυτικούς» ομηριστές, που πρόθυμα αθετούσαν τμήματα ολόκληρα της χειρόγραφης παράδοσης των επών, αναζητώντας το υποτιθέμενο, απαλλαγμένο από αντιφάσεις και προσθήκες, αρχέτυπο της Οδύσσειας.
Ο Μαρωνίτης του ‘70 ήταν ήδη χωρίς δισταγμούς με το μέρος των «νικητών» - από όσο γνωρίζω, η διαμάχη αυτή έχει πλέον κριθεί, αφού κανείς δεν αμφισβητεί την ποιητική επάρκεια των επών όπως έχουν φτάσει στα χέρια μας. Ακόμη, ενώ στα μεταγενέστερα κείμενα του Μαρωνίτη ο επαρκής αναγνώστης υποψιάζεται απλώς τη σκληρή δουλειά που προηγείται της δημοσίευσης, εδώ τα τεκμήρια προσφέρονται ευκρινώς από τον συγγραφέα: πολλές και λειτουργικές υποσημειώσεις, εξαντλητική αναφορά των σχετικών μελετών, έλεγχος αντίθετων επιχειρημάτων, ακόμη και αναπαραγωγή αποσπασμάτων στα γερμανικά.
Εκεί όμως όπου ο χρόνος άφησε ανέπαφο το κείμενο είναι στο εκφραστικό του ιδίωμα. Για τη δική μου γενιά, που άρχισε να διαβάζει σοβαρά τα τελευταία χρόνια της δικτατορίας, το βιβλίο του Μαρωνίτη λειτούργησε ως ένας «προτρεπτικός» στις κλασικές σπουδές. Εκείνο που μας εντυπωσίασε και μας έθελξε δεν ήταν η επιστημονική του αρτιότητα – αυτήν μπορούσαμε να την υποψιαστούμε, δεν είχαμε ωστόσο τη δυνατότητα να την ελέγξουμε. Το εντυπωσιακό και πρωτόγνωρο ήταν η διαπίστωση ότι ένα ερευνητικό κείμενο μπορεί να είναι τόσο απολαυστικό στην ανάγνωση.
Οταν ξαναδιαβάζει κανείς σήμερα το βιβλίο καταλαβαίνει εύκολα το γιατί. «Σαν να μην πέρασε μια μέρα», η επανέκδοση του βασικού κορμού του κειμένου θα μπορούσε άνετα να είναι η πρώτη του έκδοση. Στην περίπτωση ωστόσο αυτή, θα είχε χαθεί ο ρόλος που έπαιξε το συγκεκριμένο βιβλίο στην ανανέωση του επιστημονικού λόγου στην τραυματισμένη Ελλάδα της Μεταπολίτευσης.
Εχουμε μάλλον λησμονήσει (ή απωθήσει) την πνευματική έρημο και την εκφραστική αναπηρία που επικρατούσαν το 1973. Αν η μνήμη δεν βοηθάει, θα μπορούσε να ανατρέξει κανείς στα σχολικά και στα πανεπιστημιακά βιβλία της εποχής ή στη στήλη «50 χρόνια πριν» που δημοσιεύουν κάποιες εφημερίδες. Θα αντιληφθεί τότε γιατί ο λόγος του Μαρωνίτη εισπράχθηκε δικαίως ως ανατρεπτικός και καθαρτικός. Και γιατί βρήκε έκτοτε τόσους μιμητές, ώστε να μιλούμε για καθιέρωση μιας σχολής επιστημονικής και δοκιμιακής γραφής.

__________________