διευθυνσεις

Buchhandel Bowker Electre Informazioni Editoriali Micronet Nielsen Book Data

ελληνική λογοτεχνία και ποίηση

ελληνική λογοτεχνία και ποίηση
Επιμέλεια Σελίδας: Πάνος Αϊβαλής - δ/νση αλληλογραφίας: Μεσολογγίου 12 Ανατολή Νέα Μάκρη 190 05, τηλ. 22940 99125 - 6944 537571
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

"O άνθρωπος πρέπει κάθε μέρα ν
ακούει ένα γλυκό τραγούδι, να διαβάζει ένα ωραίο ποίημα, να βλέπει μια ωραία εικόνα και, αν είναι δυνατόν, να διατυπώνει μερικές ιδέες. Αλλιώτικα χάνει το αίσθημα του καλού και την τάση προς αυτό...". Γκαίτε.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
.....................................................................ΥΦΟΣ Γράμματα, τέχνες, βιβλίο, πολιτισμός

Πέμπτη 28 Νοεμβρίου 2013

Τάσος Λειβαδίτης - Ποιος ήταν; Και τι γύρευε από μένα;



Ποιος ήταν; Και τι γύρευε από μένα; 
"Συγκατοικούμε αιώνες", έλεγε - πάντα του υπερβολικός. Συχνά χανόταν

για καιρό, όταν επέστρεφε τα ρούχα του είχαν κάτι
απ' την ακαταστασία πουλιών που τρόμαξαν ή έναν
αέρα από κήπους που είχαν λησμονηθεί.
Αργότερα έμαθα το επάγγελμά του:

έστηνε παγίδες
στους νικητές...
Τ. Λειβαδίτης

από την  Katerina Moraiti

Κυριακή 24 Νοεμβρίου 2013

Η μεταπολιτευτική κριτική στον καθρέφτη



Προδημοσίευση από τη μελέτη του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη 
"Η μεταπολιτευτική κριτική στον καθρέφτη", 
που θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Πόλις. 



[...]
Η κριτική αλλάζει μετά τη μεταπολίτευση, όχι μόνο επειδή αξιοποιεί την πείρα του παρελθόντος, αλλά και επειδή έρχεται όλο και περισσότερο σε επαφή με τις εξελίξεις στο εξωτερικό, με την πρόοδο της θεωρίας της λογοτεχνίας και με τα προβλήματα που συζητούνται γύρω από αυτήν, με τις κατακτήσεις στον χώρο της ιστορίας, της κοινωνιολογίας, της φιλοσοφίας, των πολιτισμικών σπουδών και άλλων επιστημών. Οι εφημερίδες δημιούργησαν ένθετα για το βιβλίο και με αυτήν τη συνθήκη, από το 1997 και εντεύθεν, η κριτική έχει όλα τα περιθώρια που χρειάζεται για να ευδοκιμήσει.

Οι βιβλιοκριτικοί [...] δεν τολμούν να βάλουν το νυστέρι βαθιά στο σώμα της λογοτεχνίας, όταν αυτό πάσχει.
Oι κριτικοί είναι πιο υποψιασμένοι όχι μόνο σε θέματα λογοτεχνίας αλλά και ως προς την ίδια τη φύση της κριτικής· ακόμα περισσότερο είναι πιο συνειδητοποιημένοι όσον αφορά στην αγορά του βιβλίου, αν και ακόμη δεν έχουν στραφεί ανοικτά στον αναγνώστη, αλλά στέκονται πιο κοντά στην αίσθηση του συγγραφέα. Mε αυτό θέλω να επισημάνω την αυταπάτη στην οποία έχει περιπέσει η κριτική, καθώς πρόσκειται κοντύτερα στη γνώμη, στις προθέσεις και στη στάση του δημιουργού απέναντι στο έργο του, λαμβάνοντάς τον υπόψη του περισσότερο απ' ό,τι την πιθανή πρόσληψη του κειμένου από τον αναγνώστη. Οι βιβλιοκριτικοί, είτε επειδή είναι οι ίδιοι λογοτέχνες είτε επειδή κινούνται μέσα στο λογοτεχνικό πεδίο και επικοινωνούν ακόμα και σε διαπροσωπικές σχέσεις με τους συγγραφείς, τίθενται ψυχολογικά με το μέρος τους και δεν τολμούν να βάλουν το νυστέρι βαθιά στο σώμα της λογοτεχνίας, όταν αυτό πάσχει. Ο αναγνώστης αισθάνεται έκθετος απέναντι σε μια νοοτροπία που τον αφήνει ακάλυπτο και σε μια γραφή που γίνεται ελιτίστικη, όσο περισσότερο προσανατολίζεται μέσα σ' αυτό το κλειστό σύστημα.
Oι ίδιοι οι κριτικοί ίσως αντιλαμβάνονται τα προβλήματα της σύγχρονης κριτικής, αλλά δύσκολα προωθούν αλλαγές σε προσωπικό και συλλογικό επίπεδο. Η σύγχρονη κρίση και οι εξελίξεις στον ψηφιακό χώρο ωθούν σε πιο εύπεπτες παρουσιάσεις και στη μείωση του δραστικού κριτικού λόγου μόνο σε μια στενή ανάλυση της αναγνωστικής εμπειρίας. Παρ' όλ' αυτά, τα περισσότερα ζητήματα έχουν τεθεί και μπορούμε πλέον να τα δούμε στον καθρέφτη και να πάρουμε θέση για αυτά, τόσο στη θεωρία όσο και στην πράξη.
Πρώτα απ' όλα, η συγκρότηση του κριτικού δεν μπορεί να είναι απλώς η γενική του παιδεία, η γλωσσική του δεινότητα, η πειστική του δύναμη και η αγάπη του για τη λογοτεχνία. Πρέπει επιτέλους να απαιτήσουμε από τον βιβλιοκριτικό παράλληλα με το οξύ αναγνωστικό του ένστικτο να ενδιαφερθεί και για την ειδική παιδεία, φιλολογική, φιλοσοφική κ.λπ., ώστε να συναντά το βιβλίο όχι απλώς ως μέσος αναγνώστης, έστω και οξύνους ή απαιτητικός, αλλά και ως επαρκής δέκτης τόσο των συγκεκριμένων έργων ή των σύγχρονων τάσεων αλλά και των ιστορικών και θεωρητικών προϋποθέσεων παραγωγής και πρόσληψης της λογοτεχνίας. Η κριτική δεν είναι τέχνη, δεν είναι απλώς ταλέντο, αλλά μια μεταγλωσσική και μετα-αφηγηματική ενασχόληση με το βιβλίο, που θα πρέπει να συνοδεύεται από ένα ισχυρό υπόβαθρο.
[...] Όπως προείπα, ο κριτικός δεν μπορεί να στέκεται στην πλευρά του συγγραφικού υποκειμένου, αλλά να συντάσσεται στο πλευρό του αναγνώστη. Το ζητούμενο είναι να εξηγήσει γιατί ένα βιβλίο είναι αξιανάγνωστο, γιατί το τάδε έργο προεκτείνει τον ορίζοντα προσδοκιών της εποχής του, γιατί το δείνα κείμενο κάνει πιο ορατή την αλήθεια που έρχεται να διασταυρωθεί με τις αλήθειες των άλλων αφηγήσεων. Ο κριτικός σκόπιμο είναι να μπορέσει να αναδείξει εαυτόν ως τον επαρκή αναγνώστη που νοηματοδοτεί, οδηγώντας και τους άλλους αναγνώστες σε μια βαθύτερη προσέγγιση του λογοτεχνικού έργου.

Κι εδώ αναφύεται ένα διττό ζήτημα: η κριτική (πρέπει να) αναφέρεται στο ευρύ κοινό ή αναφέρεται στον αναγνώστη του αύριο, δηλαδή στην ιστορία; Δυστυχώς, ο μέσος αναγνώστης ολοένα και περισσότερο επαναπαύεται στις έτοιμες γνώμες και στις «προφορικές» πληροφορήσεις, είτε είναι από κάποιον φίλο είτε από τον εύπεπτο λόγο του διαδικτύου. Επομένως, ο βιβλιοκριτικός καλείται είτε να πλησιάσει αυτό το είδος λόγου χωρίς να απολέσει την ποιότητα των συλλογισμών του ή να πιστέψει απαρέγκλιτα ότι η υπόθεση είναι χαμένη και γράφει για όσους μπορούν να παρακολουθήσουν τις βαθιές ζυμώσεις που γίνονται στη λογοτεχνία. Θα ήθελα να πιστέψω ότι ο αναγνώστης δεν είναι ξεχασμένο χαρτί και ότι η αφηγηματική λογική της ψηφιακής εποχής μπορεί να αποτελέσει δίοδο προσέγγισης και ανύψωσης του αναγνωστικού ενδιαφέροντος για θέματα που μια πρώτη ανάγνωση δεν αγγίζει.

Όσον αφορά τώρα τη σχέση του κριτικού με τον λόγο των άλλων (κριτικών και μελετητών) αυτή είναι συχνά, όπως προείπα, διπλωματική ή στρουθοκαμηλική. Είναι απόλυτα λογικό κάθε βιβλιοκριτικός να διαβάζει τα κριτικά κείμενα των άλλων πριν γράψει τη δική του κριτική κι όμως μέσα σ' αυτήν ή αγνοεί όσα προσέλαβε ή (σπανιότερα) διακριτικά παραπέμπει σε ξένους μελετητές ή σε πανεπιστημιακούς καθηγητές για να επικαλεστεί την αυθεντία τους και να αποδώσει τα εύσημα. Έτσι, όμως, υπονοεί ότι όσα στοχάστηκε πάνω στο κρινόμενο κείμενο βγήκαν εν λευκώ από το μυαλό του, δεν επηρεάστηκε από άλλους κριτικούς που μίλησαν πρώτοι, δεν νιώθει την ανάγκη να διαλεχθεί μαζί τους. Κι αν αυτό ακούγεται «ακαδημαϊκή λογική», με τις παραπομπές και την επιστημονική δεοντολογία, θα χρησίμευε και στην κριτική, ώστε επιτέλους να ανοίξουν γόνιμοι διάλογοι με συμπλεύσεις και αντιθέσεις μεταξύ των βιβλιοκριτικών για τα σύγχρονα λογοτεχνικά έργα.

___________________




Σάββατο 9 Νοεμβρίου 2013

Κρίση, καπιταλισμός, δημοκρατία και Ευρώπη

   βιβλία για σκέψη  

Τα δοκίμια και οι μελέτες σημαντικών διανοητών που θα κυκλοφορήσουν τους επόμενους μήνες



Νόαμ Τσόμσκι, Μαρκ Μαζάουερ, Τζον Κένεθ Γκαλμπρέιθ, Ντανιέλ Κοέν, Σιμόν Βέιλ και Σαούλ Φριντλέντερ είναι μερικοί μόνο από τους συγγραφείς που οι Ελληνες εκδότες εξασφάλισαν έργα τους, τα οποία απαντούν στις αγωνίες των καιρών και στις ανάγκες του μέλλοντος.
Νόαμ Τσόμσκι, Μαρκ Μαζάουερ, Τζον Κένεθ Γκαλμπρέιθ, Ντανιέλ Κοέν, Σιμόν Βέιλ και Σαούλ Φριντλέντερ είναι μερικοί μόνο από τους συγγραφείς που οι Ελληνες εκδότες εξασφάλισαν έργα τους, τα οποία απαντούν στις αγωνίες των καιρών και στις ανάγκες του μέλλοντος

Επιμ.: Παρή Σπίνου
Οι μισθοί περικόπτονται, η ανεργία αυξάνεται, τα εκκαθαριστικά της εφορίας καταφτάνουν με δυσάρεστα μαντάτα κι ένα θερμό φθινόπωρο ανοίγεται μπροστά μας. Στα «μικρά» καθημερινά προβλήματα που απασχολούν όλους, αλλά και στα «μεγάλα» παγκόσμια κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά ζητήματα η σκέψη των σύγχρονων διανοητών έρχεται αν όχι να προτείνει λύσεις, τουλάχιστον να επιχειρήσει να δώσει κάποιες απαντήσεις και να ερμηνεύσει τα σημεία των καιρών. Σ” αυτήν την κατεύθυνση κινούνται 10 δοκίμια και μελέτες σημαντικών προσωπικοτήτων, όπως οι Νόαμ Τσόμσκι, Μαρκ Μαζάουερ, Σαούλ Φριντλέντερ, Πιερ Ροζανβαλόν, Τζον Κένεθ Γκαλμπρέιθ, Σιμόν Βέιλ, που αναμένεται να κυκλοφορήσουν στα ελληνικά τους επόμενους μήνες.

* Χαράς ευαγγέλια για τους πολυάριθμους στην Ελλάδα θαυμαστές του Νόαμ Τσόμσκι. Σε έναν τόμο με τίτλο «Πώς λειτουργεί ο κόσμος» (εκδ. Κέδρος, μτφρ. Μαρία-Αριάδνη Αλαβάνου) συγκεντρώνονται 4 από τα πιο δημοφιλή βιβλία του. Στο εξωτερικό κυκλοφόρησαν στο πλαίσιο της σειράς Real Story και έχουν πουλήσει συνολικά περισσότερα από 600.000 αντίτυπα, αποδεικνύοντας την ανθεκτικότητά τους μέσα στον χρόνο και επιβεβαιώνοντας τη διαχρονικότητα της σκέψης του. Είκοσι χρόνια πριν ο Τσόμσκι έγραφε: «Το 1970, το 90% του διεθνούς κεφαλαίου διαχεόταν στο εμπόριο και σε μακροπρόθεσμες επενδύσεις –άλλες περισσότερο, άλλες λιγότερο παραγωγικές– και το 10% διοχετευόταν σε κερδοσκοπικές δραστηριότητες. Από το 1990 και μετά, τα νούμερα αυτά αντιστράφηκαν».

* «Πού πηγαίνει η δημοκρατία;» Οκτώ σημαντικοί στοχαστές του καιρού μας, οι Τζ. Αγκάμπεν, Α. Μπαντιού, Ντ. Μπενσαΐντ, Γ. Μπράουν, Ζ.Λ. Νανσί, Ζ. Ρανσιέρ, Κ. Ρος, Σ. Ζίζεκ, απαντούν σ” αυτό το ερώτημα στο ομότιτλο βιβλίο που θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Πατάκη. Εδώ, δεν θα βρει κανείς έναν ορισμό της δημοκρατίας, ούτε οδηγίες χρήσης και ακόμη λιγότερο μια ετυμηγορία υπέρ ή κατά. Προκύπτει απλώς ότι η λέξη δεν είναι προς εγκατάλειψη, γιατί χρησιμεύει ως άξονας γύρω από τον οποίο περιστρέφονται οι πλέον ουσιώδεις διαμάχες για την πολιτική.

* Μαρκ Μαζάουερ: «Κυβερνώντας τον κόσμο. Η ιστορία μιας ιδέας» (εκδ. Αλεξάνδρεια). Το βιβλίο αυτό ζωντανεύει την εξέλιξη της φιλοσοφίας και της πολιτικής για τη διεθνή συνεργασία από την εποχή της ήττας του Ναπολέοντα μέχρι σήμερα. Σε μια εποχή κατά την οποία ο ΟΗΕ έχει δυσφημιστεί, η ισχύς των Ηνωμένων Πολιτειών αμφισβητείται, ενώ ασταθείς συνασπισμοί ισχύος και διαφορετικές δυνάμεις της αγοράς απειλούν και πάλι μεγάλα τμήματα του κόσμου, η σκέψη του γνωστού Βρετανού ιστορικού, τακτικού επισκέπτη της χώρας μας, αναδεικνύεται εξαιρετικά επίκαιρη.

* Εμβληματικός οικονομολόγος του 20ού αιώνα, υποστηρικτής του αμερικανικού φιλελευθερισμού, o πολυγραφότατος («Η κοινωνία της αφθονίας», «Ο αμερικανικός καπιταλισμός», «Η μεγάλη κρίση του 1929» κ.ά.) Καναδοαμερικανός Τζον Κένεθ Γκαλμπρέιθ (1908-2006) έχει μείνει στην Ιστορία για τη φράση του: «Καπιταλισμός είναι η εκμετάλλευση του ανθρώπου από τον άνθρωπο. Στον κομμουνισμό συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο». Από τις εκδόσεις Ποταμός αναμένεται το βιβλίο του «Οι νόμιμες απάτες του καπιταλισμού». Οπως ο ίδιος έχει επισημάνει, «η οικονομία και γενικά τα πολιτικά και οικονομικά συστήματα καλλιεργούν τη δική τους αλήθεια είτε για λόγους πολιτικών ή οικονομικών πιέσεων είτε για λόγους μόδας. Kανένας δεν ευθύνεται νομικά γι” αυτό. Aπλώς όλοι προτιμούν να πιστεύουν αυτό που τους βολεύει».

* Οι δείκτες ικανοποίησης και ευημερίας παραμένουν στάσιμοι ή υποχωρούν, τόσο στις επιχειρήσεις όσο και στα άτομα. Αναμφίβολα η οικονομία οδηγεί τον κόσμο. Προς ποια κατεύθυνση όμως; Σύμφωνα με το νέο βιβλίο του Ντανιέλ Κοέν «Homo economicus, ένας (παραστρατημένος) προφήτης της νέας εποχής» (εκδ. Πόλις, μτφρ. Μιχάλης Μητσός), η οικονομία τείνει να επιβάλλει… το δικό της μοντέλο, όπου ο ανταγωνισμός νικά τη συνεργασία, ο πλούτος συσσωρεύεται. Ενα περίεργο είδος, ο «Homo economicus» ορθώνεται, διασπείροντας τη νεοδαρβινική λογική του. Επεκτείνοντας τις αναλύσεις του προηγούμενου βιβλίου του, «Ευημερία του κακού», ο γνωστός Γάλλος καθηγητής Οικονομικών (Paris I) μεταφέρει έναν προβληματισμό που καταλαμβάνει μία μακρά περίοδο και αφορά τη σχέση ανάμεσα στην αναζήτηση της ατομικής ευτυχίας και στην πορεία των κοινωνιών. Ξεκινώντας από την αρχαία Ρώμη και φτάνοντας στο σημερινό Πεκίνο, διερευνά τα διακυβεύματα της ψηφιακής και της γενετικής επανάστασης και χαρτογραφεί εκτενώς τις απολαύσεις και τα βάσανα του σύγχρονου κόσμου.

* Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης Sapienza, σύμβουλος πολλών αριστερών κυβερνήσεων στη Λατινική Αμερική, ο Λουτσιάνο Βασαπόλο έχει ταχθεί υπέρ της εξόδου από το ευρώ. Στο βιβλίο του «Η αφύπνιση των γουρουνιών (PIIGS)», που θα το κυκλοφορήσουν οι εκδόσεις Λιβάνη, αναφέρει συγκεκριμένα: «Σήμερα, πρέπει να επινοήσουμε μια Ευρώπη που δεν θα βλέπει τον εαυτό της ως μια “μεγάλη δύναμη”, ως ένα αεροπλανοφόρο που μεταφέρει βομβαρδιστικά για την πραγματοποίηση αποικιοκρατικών πολέμων. Η Ευρώπη έχει τη μοναδική ικανότητα να προσαρμόζεται και να αποδέχεται. Αν τα γουρούνια αφυπνιστούν, μπορούν να οικοδομήσουν μια Ευρώπη που θα είναι εντελώς διαφορετική από τη γερμανική Ευρώπη της ομίχλης και της καταχνιάς».

* Ο Πιερ Ροζανβαλόν, κορυφαίος Γάλλος κοινωνιολόγος και ιστορικός, δεν κρύβει τις αριστερές του πεποιθήσεις, ούτε τον στόχο του νέου του πονήματος «Η κοινωνία των ίσων» (εκδ. Πόλις, μτφρ. Αλέξανδρος Κιουπκιολής). Το πολιτικό διακύβευμα της εργασίας του «είναι να καταστήσει σαφές ότι το μέλλον της σοσιαλιστικής ιδέας στον εικοστό πρώτο αιώνα θα κριθεί από την κοινωνική εμβάθυνση του δημοκρατικού ιδεώδους», σημειώνει. «Ηρθε έτσι η ώρα του αγώνα για μια ολοκληρωμένη δημοκρατία, που θα πηγάζει από τη διασύνδεση των ιδανικών του σοσιαλισμού και της δημοκρατίας, τα οποία έχουν διαχωριστεί επί μακρόν. Οι μεγάλες πνευματικές και πολιτικές διαμάχες του μέλλοντος θα αφορούν την αποσαφήνιση των βάσεων και των μορφών της. Το παρόν βιβλίο δεν έχει άλλη φιλοδοξία από το να βάλει τον πρώτο λίθο σ” αυτό το εγχείρημα της αναθεμελίωσης».

* Μείζον έργο της φιλοσόφου και πολιτικής ακτιβίστριας Σιμόν Βέιλ (1909-1943) η «Ανάγκη για ρίζες», που γράφτηκε το 1949 και θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Κέρδος σε μετάφραση Μαρίας Μαλαφέκα. Συνοδεύεται από πρόλογο του Τ.Σ. Ελιοτ. Η Βέιλ γράφει: «Ενα ανθρώπινο ον έχει μια ρίζα μέσω της πραγματικής, δραστήριας και φυσικής συμμετοχής του στην ύπαρξη ενός οργανωμένου συνόλου το οποίο διατηρεί ζωντανούς ορισμένους θησαυρούς του παρελθόντος και ορισμένες προαισθήσεις για το μέλλον. Συμμετοχή φυσική, που συνάγεται δηλαδή αυτόματα από τον τόπο, τη γέννηση, το επάγγελμα, τον περίγυρο. Κάθε ανθρώπινο ον χρειάζεται να έχει πολλαπλές ρίζες. Εχει ανάγκη να προσλαμβάνει το σύνολο σχεδόν της ηθικής, διανοητικής, πνευματικής του ζωής, μέσα από τα περιβάλλοντα στα οποία εκ φύσεως ανήκει».

* Ορόσημο για την ιστοριογραφία του Ολοκαυτώματος, η μεγαλόπνοη δίτομη σύνθεση του Σαούλ Φριντλέντερ «Η ναζιστική Γερμανία και οι Εβραίοι (1933-1945)» θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Πόλις (μτφρ. Ηλια Ιατρού). Πρωτοεκδόθηκε το 1997 και το 2007, βραβεύτηκε με Πούλιτζερ και εστιάζει στο πώς η ναζιστική ιδεολογία υπαγόρευσε τη γερμανική πολιτική. Οπως αναφέρει η Αννα Μαραγκάκη στο επίμετρο, «η αντισημιτική εμμονή, υποστηρίζει ο Friedländer, βρισκόταν στην καρδιά του ναζιστικού ιδεολογικού σύμπαντος, ως ενοποιητικός κώδικας της φυλετικής κοινότητας και ως μέσο διαρκούς κινητοποίησης του καθεστώτος. Υπενθυμίζει τον θρησκευτικής Αποκάλυψης χαρακτήρα του “Mein Kampf”, διατυπώνει τον όρο “λυτρωτικός αντισημιτισμός” του οποίου τις ιστορικές συντεταγμένες εντοπίζει αφενός στη ριζωμένη στον γερμανικό και ευρωπαϊκό αντισημιτισμό αντι-εβραϊκή κουλτούρα, την οποία αναπαράγει και καλλιεργεί το ναζιστικό σύστημα, και αφετέρου στην κρίση του φιλελευθερισμού, με τον οποίο είχαν ταυτιστεί οι περισσότεροι Εβραίοι, όταν δεν είχαν ταυτιστεί με τον επαναστατικό σοσιαλισμό: οι Εβραίοι αναδείχθηκαν σε εκπροσώπους του κόσμου τον οποίο μάχονται έως θανάτου οι εχθροί του φιλελευθερισμού, του σοσιαλισμού και του κομμουνισμού».

* Kαθηγητής Πολιτικών Επιστημών και Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, ο Αντονι Πάγκντεν σε ένα από τα τελευταία του βιβλία «Κόσμοι σε πόλεμο. 2.500 χρόνια πάλης ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση» (εκδ. Αλεξάνδρεια) επιχειρεί να ανιχνεύσει και να κατανοήσει τις διαφορές που χωρίζουν αυτούς τους δύο κόσμους ανατρέχοντας στον 5ο π.Χ. αιώνα. Οταν οι Μηδικοί πόλεμοι εγκαινίασαν μια πάλη που δεν σταμάτησε ποτέ ανάμεσα σε δύο ηπείρους, την Ευρώπη και την Ασία, που ώς τότε μοιράζονταν μια κοινή ιστορία. Εκστρατείες του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ανατολή, χριστιανισμός και Ισλάμ, κυριαρχία της Δύσης και κατάρρευση των μουσουλμανικών αυτοκρατοριών, θρησκεία, φιλοσοφία και επιστήμη, μεταρρύθμιση και παραδοσιοκρατία – τέτοιες συγκρούσεις διαμόρφωσαν, μεταξύ άλλων, την αυτοεικόνα της Δύσης ως ελεύθερης, εκκοσμικευμένης και σήμερα πλέον δημοκρατικής δύναμης στον κόσμο.

p.spinou@efsyn.gr

Δευτέρα 7 Οκτωβρίου 2013

ΜΑΡΙΟΣ ΧΑΚΚΑΣ (1931-1972)

Tόπος Γέννησης: Μακρυκώμη
Έτος Γέννησης: 1931
Έτος Θανάτου: 1972
Λογοτεχνικές Κατηγορίες: Πεζογραφία
Ποίηση
Θέατρο - Σενάριο






Ο Μάριος Χάκκας γεννήθηκε στη Μακρακώμη Φθιώτιδας, γιος του Γεωργίου Χάκκα και της Σταυρούλας Καρατσαλή. Τέσσερα χρόνια μετά τη γέννησή του εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στην προσφυγική συνοικία της Καισαριανής. Εκεί ο Χάκκας τέλειωσε το Δημοτικό σχολείο (1937-1943) και στη συνέχεια γράφτηκε στο 7ο Γυμνάσιο Παγκρατίου. Τα μαθητικά και εφηβικά του χρόνια σημάδεψαν τα γεγονότα της γερμανικής κατοχής και του εμφυλίου. Το 1950 αποφοίτησε από το γυμνάσιο και υπηρέτησε στο πολιτικό στρατόπεδο της Γυάρου ως σπουδαστής της Σχολής Σαμαρειτών του Ερυθρού Σταυρού.
 Το 1951 έδωσε εξετάσεις για πρόσληψη στον ΟΤΕ και παρά την επιτυχία του δε διορίστηκε λόγω κοινωνικών φρονημάτων. Την ίδια χρονιά άρχισε να έρχεται σε επαφή με αριστερές οργανώσεις της Καισαριανής και του Βύρωνα και γνωρίστηκε με τη Μαρίκα Κουζινοπούλου, την οποία παντρεύτηκε το 1961.
 Το 1952 έγινε μέλος της ΕΔΑ, πήρε μέρος στην ίδρυση του πρώτου πολιτιστικού συλλόγου της Καισαριανής (Φ.Ε.Ν.) και γράφτηκε στο τμήμα πολιτικών επιστημών του Παντείου Πανεπιστημίου. 
Η πολιτική του δραστηριότητα δεν του επέτρεψε να συνεχίσει τις σπουδές του πέρα από τα δυο πρώτα χρόνια. Το 1954 συλλήφθηκε με το νόμο 509 ως μέλος αριστερής οργάνωσης και καταδικάστηκε σε τετράχρονη κάθειρξη, αρχικά στην Καλαμάτα και στη συνέχεια στην Αίγινα. Στη φυλακή μελέτησε ξένες γλώσσες και στράφηκε στη συγγραφή ποιημάτων και διηγημάτων. 
Αποφυλακίστηκε το 1958 και υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία ως στρατιώτης γ΄κατηγορίας (μουλαράς). Παράλληλα συνέχισε να ασχολείται με τη συγγραφή. Το 1960 αποστρατεύτηκε και δούλεψε σε εργοστάσιο πλαστικών ειδών, αρχικά ως πλασιέ και στη συνέχεια στο πρατήριο. 
Μετά το γάμο του μετακόμισε στο Βύρωνα, ενώ παράλληλα η κριτική στάση του απέναντι στο Κόμμα οδήγησε σε ρήξη των σχέσεών του με την Αριστερά. Από το 1964 ως το 1967 διετέλεσε δημοτικός σύμβουλος Καισαριανής και ενίσχυσε σημαντικά τις δραστηριότητες της Φ.Ε.Ν. 
Το 1966 κορυφώθηκε η διένεξή του με την Αριστερά και ο Χάκκας στράφηκε προς μια επιχείρηση με κορνίζες και μινιατούρες, από κοινού με το φίλο του Ασημάκη Νηστικούλη. Με την επιβολή της απριλιανής δικτατορίας συλλήφθηκε και κρατήθηκε για ένα μήνα στα κρατητήρια του αστυνομικού τμήματος Παγκρατίου. Από το 1969 άρχισε η περιπέτεια της υγείας του που ξεκίνησε από καρκίνο στα νεφρά και κατέληξε στον πνεύμονα. Τα τρία τελευταία χρόνια της ζωής του ταξίδεψε για εξετάσεις στο Λονδίνο, το Παρίσι, την Ελβετία, το Μιλάνο και τη Γερμανία. 
Το 1970 ο θίασος Βήματα του Θανάση Παπαγεωργίου ανέβασε το μονόπρακτο έργο του Χάκκα Ενοχή στο θέατρο Φλόριντα. Πέθανε στο Διαγνωστικό Νοσοκομείο Πειραιώς σε ηλικία σαράντα ενός χρόνων. 
Ο Μάριος Χάκκας ανήκει στη μεταπολεμική γενιά των Ελλήνων λογοτεχνών. Η πρώτη του εμφάνιση στη λογοτεχνία πραγματοποιήθηκε με το Όμορφο καλοκαίρι, συλλογή ποιημάτων γραμμένων στο διάστημα που μεσολάβησε από τη φυλάκισή του ως την πραγματοποίηση της έκδοσης το 1965. Ο ποιητικός λόγος του Χάκκα είναι άμεσος και βιωματικός, κινείται στα πλαίσια της δραματικής γραφής που υιοθέτησαν πολλοί ποιητές της γενιάς του ‘30 και εκφράζει την επιτακτική ανάγκη του δημιουργού να ξεφύγει από την απάνθρωπη πραγματικότητα που αντικειμενικά βίωνε. 
Ένα χρόνο αργότερα εξέδωσε την πρώτη του συλλογή διηγημάτων με τίτλο Τυφεκιοφόρος του εχθρού, η οποία ανήκει στην παράδοση του μεταπολεμικού ρεαλισμού με σαφή ιδεολογικό προσανατολισμό και έντονη την παρουσία ιστορικών και βιωματικών στοιχείων. Με τη συλλογή Ο μπιντές και άλλες ιστορίες συντελείται μια σαφής στροφή -φυσικό επακόλουθο της ψυχολογικής επίδρασης που άσκησε στο Χάκκα η αρρώστια του αλλά και η ρήξη του με το κομμουνιστικό κόμμα- προς μια ωριμότερη γραφή, αφαιρετική, με επιρροές από το ρεύμα του υπερρεαλισμού στην τραγική διάστασή του και ενδεικτική της αγωνίας του συγγραφέα μπροστά στο θάνατο αλλά και της απογοήτευσής του στη θέαση του μάταιου της ζωής και της ιδεολογίας στο σύγχρονο κόσμο.
 Στον ίδιο χώρο ανήκει και το τελευταίο του έργο - δεν πρόλαβε να το δει τυπωμένο - Το κοινόβιο, αλλά και τα τρία θεατρικά του μονόπρακτα. 1. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Μάριου Χάκκα βλ. Ζήρας Αλεξ., «Χάκκας Μάριος», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό 9β. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988, Κούσουλας Λουκάς, «Μάριος Χάκκας», Η μεταπολεμική πεζογραφία · Από τον πόλεμο του ’40 ως τη δικτατορία του ‘67 Η΄, σ.86-99. Αθήνα, Σοκόλης, 1988 και Σταυροπούλου Έρη, «Χρονολόγιο Μάριου Χάκκα (1931-1972)», Διαβάζω 297, 28/10/1992, σ.22-25, όπου περισσότερα στοιχεία.


Ενδεικτική Βιβλιογραφία
• Αργυρίου Αλεξ., «Το πνευματικό και καλλιτεχνικό 1972», Νεοελληνικός Λόγος, σ.239-241. Αθήνα, 1973.
• Βαρίκας Βάσος, Κριτική για το Τυφεκιοφόρος του εχθρού, Το Βήμα, 13/11/1966.
• Βαρίκας Βάσος, Κριτική για το Ο μπιντές και άλλες ιστορίες, Το Βήμα, 24/1/1971.
• Γκόρπας Θωμάς, «Συνέχεια-Χάκκας θύμα και μετά θάνατον», Panderma, 6/5/1973.
• Ζήρας Αλεξ., «Χάκκας Μάριος», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό 9β. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988.
• Καζάκος Αντώνης, «Από τη Μέθη στο Παραμύθιασμα και στην καθοδήγηση του Καρότου · Το Κοινόβιο του Μάριου Χάκκα», Σπουδή3, 5/1981, σ.33-48.
• Καζαντζής Τόλης, Κριτική για το Ο μπιντές και άλλες ιστορίες, Εξάντας 1, 1/3/1972, σ.66-67.
• Καζαντζής Τόλης, «Το πεζογραφικό έργο του Μάριου Χάκκα», Διαγώνιος 4, 1/4/1973, σ.70-72.
• Κλάρας Μπάμπης, Κριτική για την Ενοχή, Βραδυνή, 14/4/1970.
• Κοτζιάς Αλεξ., Κριτική για το Κοινόβιο, Το Βήμα, 15/8/1972 (=Μεταπολεμικοί πεζογράφοι · Κριτικά κείμενα, σ.299-303. Αθήνα, Κέδρος, 1982.
• Κούρτοβικ Δημοσθένης, «Μάριος Χάκκας», Έλληνες μεταπολεμικοί συγγραφείς· Ένας κριτικός οδηγός, σ.250-251. Αθήνα, Πατάκης, 1995.
• Κούσουλας Λουκάς, «Μάριος Χάκκας», Η μεταπολεμική πεζογραφία · Από τον πόλεμο του ’40 ως τη δικτατορία του ‘67Η΄, σ.86-99. Αθήνα, Σοκόλης, 1988.
• Λεοντάρης Βύρων, Κριτική για το Όμορφο καλοκαίρι, Επιθεώρηση Τέχνης22, 9/1965, αρ.128, σ.203-205.
• Μαρκόπουλος Θανάσης, Τα πρόσωπα του δράματος στο πεζογραφικό έργο του Μάριου Χάκκα. Θεσσαλονίκη, 1995.
• Μάριος Χάκκας· Κριτική θεώρηση του έργου του (συγκεντρωτικός τόμος κριτικών και δοκιμίων για το έργο του Χάκκα). Αθήνα, Κέδρος, 1979.
• Μενδράκος Τάκης, «Ο Μάριος Χάκκας και η σύντομη πικρή του απολογία», Επίκαιρα, 31/1/1980 (τώρα και στον τόμο Μικρές δοκιμές· Κριτικά σημειώματα & άρθρα, σ. 60-63. Αθήνα, Σοκόλης, 1990).
• Μηλιώνης Χριστόφορος, «Μάριου Χάκκα, Το ψαράκι της γυάλας», Γράμματα και Τέχνες59, 9-12/1989, σ.3-7 (τώρα και στο Με το νήμα της Αριάδνης · Μεταπολεμική πεζογραφία · Ερμηνεία κειμένων, σ.125-137. Αθήνα, Σοκόλης, 1991).
• Στασινοπούλου Μαρία, «Δε θέλω χρόνο, ζωή θέλω…», Διαβάζω20, 5/1979, σ.70-72.
• Τσίρκας Στρατής, «Στήλη - Μάριος Χάκκας», Συνέχεια2, 4/1973, σ.53-58.
Αφιερώματα περιοδικών
• Καθρέφτης3, 10/1972, σ.6-9.
• Αντί77-78, 6/8/1977, ετ.Β’, σ.23-50.
• Η λέξη16, 7-8/1982.
• Περίπλους12 (Ζάκυνθος), Χειμώνας 1987, ετ.Γ΄.
• Διαβάζω297, 28/10/1992.

Εργογραφία
(πρώτες αυτοτελείς εκδόσεις) 1

Ι. Ποίηση
• Όμορφο καλοκαίρι. Αθήνα, ιδιωτική έκδοση, 1965.
ΙΙ. Διηγήματα
• Ο τυφεκιοφόρος του εχθρού. Αθήνα, ιδιωτική έκδοση, 1966 (και β’ έκδοση συμπληρωμένη Αθήνα, Κέδρος, 1972).
• Ο μπιντές και άλλες ιστορίες. Αθήνα, Κέδρος, 1970.
• Το κοινόβιο. Αθήνα, Κέδρος, 1972.
ΙΙΙ. Θέατρο
• Ενοχή (μονόπρακτα). Αθήνα, Κέδρος, 1971.
ΙV.  Συγκεντρωτική έκδοση
• Μάριου Χάκκα, Άπαντα· Εικόνες Τάκη Σιδέρη. Αθήνα, Κέδρος,1978 (και έκδοση γ΄ συμπληρωμένη, Αθήνα, Κέδρος, 1986). 
1. Για αναλυτικότερα εργογραφικά στοιχεία του Μάριου Χάκκα βλ. Σταυροπούλου Έρη, « Μάριου Χάκκα», Διαβάζω297, 28/10/1992, σ.61-62.


________________
(Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).
http://www.biblionet.gr/author/7149/%CE%9C%CE%AC%CF%81%CE%B9%CE%BF%CF%82_%CE%A7%CE%AC%CE%BA%CE%BA%CE%B1%CF%82

Παρασκευή 4 Οκτωβρίου 2013

Ο ψαράς στο τέμπλο



Ο ψαράς στο τέμπλο

Ξέρετε
τι κάνει
αυτό το παιδί;

Πουλάει ψάρια

όλο το πρωί
όλη τη μέρα
ίσως

πουλάει ψάρια
για να ζήσει
να έχουν
να φάνε

τα μικρά του αδέλφια

Τα ψάρια
δεν είναι ένα ντεκόρ
στις κουρτίνες
του δωματίου του

γιατί δεν έχει δωμάτιο
δεν έχει
δικό του δωμάτιο
όπως ο μικρός μου γιος

ο αγαπημένος μου γιος

Στα μάτια του
σαλπάρει ένας στόλος
δάκρυα

αλλά ποτέ
δεν φτάνει
μέχρι τη μακρινή

καρδιά μου

Ιάσων Λειδινός
[Οκτώβρης '13]

Κυριακή 22 Σεπτεμβρίου 2013

Κυκλοφόρησε το νέο μυθιστόρημα της Δανάης Γ. Παπαστράτου με τίτλο "Στη Χίο με μια πυξίδα"

  ΝΕΕΣ  ΕΚΔΟΣΕΙΣ 


 Μυθιστόρημα  
- Αθήνα2013,  σελίδες 152

Εκτός εμπορίου.








Δανάη Γ. Παπαστράτου,

Η Δανάη Γ. Παπαστράτου, γεννήθηκε στην Πάτρα, από όπου εγκαταστάθηκε σύντομα στην Αθήνα. Είναι απόγονος του ήρωα της εθνεγερσίας Χριστόδουλου Χατζηπέτρου και του λαογράφου-λογοτέχνη Π. Παπαχριστοδούλου, ισόβιου προέδρου και ιδρυτή της Εταιρείας Θρακικών Μελετών.
Σπούδασε νομικά, γαλλική φιλολογία και δημοσιογραφία στην Ελλάδα και τη Γαλλία (πτυχιούχος της Σορβόνης). Γνωρίζει αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά, ισπανικά, πορτογαλικά. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος σε εφημερίδες και περιοδικά, ως συντάκτης και μεταφράστρια. Ασχολείται με όλα τα είδη του λόγου, ποίηση, πεζό, δοκίμιο, μετάφραση κ.λπ., ενώ το ξεκίνημα έγινε με την ταξιδιογραφία. Παράλληλα καλλιεργούσε και την ποίηση και την πεζογραφία, με μεταφράσεις, δημοσιεύσεις κ.λπ., σε πολλές ανθολογίες ελληνικές και ξένες. Διακρίσεις έχει λάβει πολλές (55 περίπου) από Ελλάδα και εξωτερικό. Έργα της έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες: γαλλικά, αγγλικά, ιταλικά, γερμανικά, ισπανικά, πορτογαλικά, δανικά, ιαπωνικά, ινδικά, URDU (Πακιστάν), γκουζαράτι (Δ.lνδία) κ.λπ.
Είναι μέλος στην Εταρεία Ελλήνων Λογοτεχνών, Εταιρεία Μεταφραστών Λογοτεχνίας, Διεθνή Ένωση Κριτικών Λογοτεχνίας, Ένωση Σγγραφέων - Δημοσιογράφων Τουρισμού, F.I.J.E.T., Syndicat des Journalistes - Ecrivains Γαλλίας και σε πολλούς άλλους ξένους συλλόγους ακαδημίες του Εξωτερικού κ.λπ.  Έχει επίσης λάβει μέρος σε συνέδρια.

ΨΩΜΙ - ΠΑΙΔΕΙΑ - ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ - 2013




Στη μνήμη του αδικοχαμένου νέου ανθρώπου ΠΑΥΛΟΥ ΦΥΣΣΑ
που έφυγε από ύπουλο χτύπημα των νεο-ναζιστών.
Αυτή η βία χρεώνεται στο κατάντημα της ελληνικής κοινωνίας
που είναι και θέμα παιδείας με την ευρύτερη έννοια.
http://paideia-online.blogspot.gr/

Κυριακή 4 Αυγούστου 2013

Στην Αθήνα για πρώτη φορά το Παγκόσμιο Συνέδριο Φιλοσοφίας – Από 4 έως 10 Αυγούστου



Στην Αθήνα πραγματοποιείται αυτή τη χρονιά, από αύριο Κυριακή 4 έως το Σάββατο 10 Αυγούστου, το 23ο Παγκόσμιο Συνέδριο Φιλοσοφίας, με κύριο θέμα «Η φιλοσοφία ως έρευνα και τρόπος ζωής». Σε αυτό θα παραβρεθούν περισσότεροι από 2.000 φιλόσοφοι από 105 χώρες, μεταξύ των οποίων ο Γιούργκεν Χάμπερμας (φωτό κάτω) και ο Ουμπέρτο Έκο. Τα Παγκόσμια Συνέδρια Φιλοσοφίας οργανώνονται κάθε πέντε χρόνια από τη Διεθνή Ομοσπονδία Φιλοσοφικών Εταιρειών (FISP) σε συνεργασία με μία από τις εταιρείες που είναι μέλη της.


Η Φιλοσοφία ως έρευνα και τρόπος ζωής
Η επιστήμη, που το όνομά της δηλώνει την αγάπη γα τη σοφία, και ασχολείται με ερωτήματα, προβλήματα ή απορίες που μπορούμε να αποκαλέσουμε οριακά, θεμελιώδη ή έσχατα, όπως αυτά της ύπαρξης, της γνώσης, της αξίας, της αιτίας, της γλώσσας και του νου, η Φιλοσοφία, αυτήν τη χρονιά, βρίσκεται στον φυσικό της χώρο, την Ελλάδα, με το φετινό Παγκόσμιο Συνέδριο να αναλύει το θέμα: «Η Φιλοσοφία ως έρευνα και τρόπος ζωής».
Η επίσημη έναρξη των εργασιών του Συνεδρίου θα γίνει στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού, όπου θα πραγματοποιηθεί και μεγάλη μουσική εκδήλωση προς τιμή των συνέδρων, ενώ οι πολυήμερες και πολυπληθείς εργασίες θα συνεχιστούν στους χώρους της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, στην Πανεπιστημιούπολη. Και φυσικά, ορισμένες συνεδρίες, με βαθύ συμβολικό νόημα, θα γίνουν στον Αρχαιολογικό Χώρο της Ακαδημίας Πλάτωνος, στο λίκνο της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, την Πνύκα, στο Λύκειο του Αριστοτέλη και στην Αγία Φωτεινή Ιλισού, όπου έλαβε χώρα ο διάλογος του Πλάτωνος, «Φαίδρος».

Επιστροφή στις κλασικές πηγές της Φιλοσοφίας
Με το 2013 να σηματοδοτεί τη συμπλήρωση 2.400 ετών από την ίδρυση και λειτουργία της Ακαδημίας του Πλάτωνος, η οποία ιδρύθηκε στην Αθήνα, γύρω στο 387 π.Χ., από τον Πλάτωνα, και έκλεισε οριστικά το 529, όταν καταργήθηκε από τον βυζαντινό αυτοκράτορα Ιουστινιανό και, σύμφωνα με τον θρύλο, στην είσοδο της υπήρχε η επιγραφή: «αγεωμέτρητος μηδεὶς εἰσίτω», που απαγόρευε την είσοδο σε κάποιον αγεωμέτρητο, δηλαδή σε κάποιον που δεν κατείχε επαρκώς τις έννοιες της Δικαιοσύνης, της Ισότητας και της Ακρίβειας, το φετινό Συνέδριο θα είναι μία επιστροφή στις κλασικές πηγές της Φιλοσοφίας.
Στο Συνέδριο, που διοργανώνεται από τη Διεθνή Ομοσπονδία Φιλοσοφικών Εταιρειών (FISP) και την Ελληνική Φιλοσοφική Εταιρεία, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ - UNESCO και της Προεδρίας της Ελληνικής Δημοκρατίας, περισσότεροι από 2.000 σύγχρονοι θεράποντες της Φιλοσοφίας, από 105 χώρες του κόσμου, θα δώσουν απαντήσεις στα προβλήματα του ανθρώπου του 21ου αιώνα και θα στείλουν μηνύματα για αξίες, θέσεις, πνευματικούς προσανατολισμούς και τη στάση των φιλοσόφων στον σύγχρονο κόσμο.

Μεταξύ των συνέδρων, συγκαταλέγονται κορυφαίες πνευματικές και φιλοσοφικές προσωπικότητες του κόσμου, όπως οι: Γιούργκεν Χάμπερμας, Ουμπέρτο Έκο, Αλέξανδρος Νεχαμάς, Μπιλ Μακμπράιτ, Ντέρμοτ Μόραν, Λούκα Σκαραντίνο, Γιώργος Αναγνωστόπουλος, Εβάνδρο Αγγάτσι, Τζων Μακντάουελ, Ενρίκο Μπέρτι, Τζουλιάνα Γκοντσάλες, Γκέραντ Ζέελ, Μαριέτα Στεπάνυαντς, Πασχάλ Εντζέλ και πολλοί άλλοι.

Πληροφορίες
Οι εργασίες του Συνεδρίου θα είναι ανοιχτές για παρακολούθηση και συμμετοχή, με σχετική αίτηση στην ηλεκτρονική διεύθυνση: secretariat@wcp2013.gr, και καταβολή οικονομικής συνδρομής για την κάλυψη των εξόδων του Συνεδρίου.
Πηγή: ertopen.com

Τετάρτη 31 Ιουλίου 2013

Χάμπερμας και Εκο στην Αθήνα για το Παγκόσμιο Συνέδριο Φιλοσοφίας

Στην ιδιαίτερη σημασία που έχει η διοργάνωση του Παγκόσμιου Συνεδρίου Φιλοσοφίας για πρώτη φορά στην Ελλάδα, αναφέρθηκε ο πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής, καθηγητής Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Κωνσταντίνος Βουδούρης, σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε ενόψει της έναρξης των εργασιών του συνεδρίου στις 4 Αυγούστου.

Ο κ. Βουδούρης τόνισε ότι η πραγματοποίηση του συνεδρίου στην Ελλάδα αλλά και το θέμα του «Η φιλοσοφία ως έρευνα και τρόπος ζωής» αποτέλεσαν πόλο έλξης για τους διακεκριμένους επιστήμονες του κλάδου της φιλοσοφίας που θα δώσουν το «παρών» αλλά και για επιστήμονες από χώρες της Ασίας, όπου η φιλοσοφική θεώρηση διαφέρει σε πολλά σημεία από τη φιλοσοφία της Δύσης. «Επικοινώνησε μαζί μου ένας Κινέζος συνάδελφος για να μου πει πόσο τον έχει συγκινήσει το θέμα του συνεδρίου» ανέφερε χαρακτηριστικά.

Το συνέδριο περιλαμβάνει 75 ειδικές θεματικές ενότητες και οι ολομέλειές του, όπως και τα συμπόσια, θα καλυφθούν από διερμηνεία σε επτά διαφορετικές γλώσσες. Κάποιες από αυτές θα πραγματοποιηθούν στην Πνύκα, το Λύκειο του Αριστοτέλη, την Ακαδημία Πλάτωνος και την Αγία Φωτεινή Ιλισού, όπου έλαβε χώρα ο διάλογος του Πλάτωνος «Φαίδρος».

«Το συνέδριο αποτελεί ένα πολύ μεγάλο στοίχημα για την ακαδημαϊκή κοινότητα, για τον πολιτισμό μας. Και είναι ένα στοίχημα που σε πολύ μεγάλο βαθμό έχει ήδη κερδηθεί» τόνισε από την πλευρά του ο αντιπρόεδρος της Ελληνικής Φιλοσοφικής Εταιρείας και της Ελληνικής Οργανωτικής Επιτροπής, καθηγητής Κωνσταντίνος Δημητρακόπουλος. «Είναι χωρίς αμφιβολία το μεγαλύτερο πολιτισμικό γεγονός των τελευταίων χρόνων» πρόσθεσε.

Οι προετοιμασίες στο κτίριο της Φιλοσοφικής, όπου θα φιλοξενηθεί μεγάλο μέρος των εργασιών, είναι πυρετώδεις. Όπως, μάλιστα, ανέφερε ο κ. Βουδούρης στις εργασίες αποκατάστασης συμμετέχουν εθελοντικά φοιτητές αλλά και μέλη του διδακτικού προσωπικού του πανεπιστημίου.

Παράλληλα, θα πραγματοποιηθούν εκδηλώσεις. Στο κτίριο της Φιλοσοφικής θα γίνει έκθεση ζωγραφικής με τη συνδρομή των Σχολών Καλών Τεχνών της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Ακόμη, οι σύνεδροι θα έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν τον πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών, Θεοδόση Πελεγρίνη, να ερμηνεύει τον πρωταγωνιστικό ρόλο στο έργο «Σοπενχάουερ» που έχει συγγράψει ο ίδιος.

Ανάμεσα στους 3.000 συνέδρους από τις 105 χώρες που θα έρθουν στην Αθήνα περιλαμβάνονται ο Γιούρκεν Χάμπερμας και ο Ουμπέρτο Έκο.
Η έναρξη του συνεδρίου θα συνοδευτεί από συναυλία στο Ηρώδειο με έργα κλασσικής μουσικής που έχουν ελληνικό θέμα, αλλά και με έργα του Μάνου Χατzικάκι και του Μίκη Θεοδωράκη. Για τη λήξη των εργασιών έχει προγραμματιστεί αποχαιρετιστήριο πάρτι.

Το 23ο Παγκόσμιο Συνέδριο Φιλοσοφίας τελεί υπό την αιγίδα της UNESCO και του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας και οργανώνεται από τη Διεθνή Ομοσπονδία Φιλοσοφικών Εταιρειών (FISP) και την Ελληνική Φιλοσοφική Εταιρεία, με τη συνδιοργάνωση του Δήμου Αθηναίων, του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, της Περιφέρειας Αττικής, του Εθνικού Μετσοβείου Πολυτεχνείου και του Πανεπιστημίου Κρήτης και τη στήριξη των υπουργείων Πολιτισμού και Τουρισμού.


_________________________

Κυριακή 7 Ιουλίου 2013

Ο Θανάσης Βαλτινός μιλάει για την ΕΡΤ, την κυβέρνηση, την αντιπολίτευση και τη δημοκρατία

«Ούτε η Αθηναϊκή Δημοκρατία ήταν τέλεια»

Πάντα οι «κολλητοί» ευεργετούνταν. Το σύστημα νοσούσε από τη βάση του. Η αναδιοργάνωση της δημόσιας τηλεόρασης απαιτεί κολοσσιαία προσπάθεια από σοβαρούς ανθρώπους

Ο Πάνος Παναγιωτόπουλος φαίνεται ευφυής και άνθρωπος της πιάτσας. Ελπίζω οι σύμβουλοί του να μην αποδειχθούν εξίσου ολέθριοι μ' εκείνους του προκατόχου του
«Αυτό που προέχει είναι να επιτύχει κανείς μιαν ορισμένη θερμοκρασία. Να αγγίξει το όριο του βρασμού. Η λογοτεχνία δεν κάνει πορτρέτα. Ούτε τοιχογραφίες. Φυσικά τα χρησιμοποιεί και τα δύο». Ορίστε μια από τις σημειώσεις του Θανάση Βαλτινού, που απλώνονται στο ιδιόρρυθμο «Ημερολόγιο 1836-2011», που πρωτοδημοσιεύθηκε το 2001 κι επανεκδόθηκε πρόσφατα από την «Εστία», δίνοντας αφορμή για ακόμη μια συνάντησή μας στο μικροσκοπικό του δώμα στο Παγκράτι, που, ανακαινισμένο, διαθέτει πλέον μια υπέροχη ξύλινη οροφή. Κοντεύει μεσημέρι, έχει μόλις απολαύσει ένα «τελετουργικό» τσάι και χωρίς ν' αποχωριστεί το κινητό του με οδηγεί στην κατάφυτη βεράντα, όπου το αεράκι κάνει τη ζέστη υποφερτή.
Στα 81 του χρόνια, με τη σωματική του ευρωστία, ο Βαλτινός διαψεύδει το κλισέ του γηραλέου ακαδημαϊκού, ενώ και ως πεζογράφος δηλώνει πάντα ενεργός. Τώρα ολοκληρώνει μια νέα συλλογή διηγημάτων με κυρίαρχο το μοτίβο του θανάτου, στον αντίποδα των σκόρπιων, ποιητικών καταγραφών τού «Ημερολογίου», όπου τον τόνο δίνει ο έρωτας, ένας έρωτας «σκαιός». Η αλήθεια είναι πως στο δίωρο που ακολούθησε ελάχιστα ειπώθηκαν περί λογοτεχνίας -η πολιτική επικαιρότητα παραήταν καυτή. Οποιος ωστόσο περιμένει από το συγγραφέα της «Ορθοκωστάς» αντιμνημονιακές διαθέσεις ή επαναστατικές κορόνες, βαυκαλίζεται. «Ουδέποτε δήλωσα αριστερός», επιμένει, «κι ούτε χρωστάω τίποτε στην Αριστερά. Απλώς στην "Κάθοδο των εννιά" μίλησα για όσα η ίδια δεν μπορούσε να παραδεχτεί ανοιχτά, κι ίσως γι' αυτό με αποδέχτηκε. Από παρεξήγηση».
- Ας ξεκινήσουμε από το «μαύρο» στην ΕΡΤ. Σας λείπουν οι εκπομπές της;
«Οχι ιδιαίτερα, αν και στο πρόγραμμά της υπήρχαν αρκετές με πνευματικό ενδιαφέρον. Δεν είμαι φανατικός καταναλωτής της τηλεόρασης, ποδόσφαιρο και ειδήσεις παρακολουθώ συνήθως. Πράγματι, η διακοπή της λειτουργίας της έγινε με άγαρμπο τρόπο, αλλά η κυβερνητική παρέμβαση, στη ρίζα της, ήταν σωστή. Εκτιμώ την αποφασιστικότητα του εγχειρήματος, αλλά είμαι απογοητευμένος από την ατζαμοσύνη. Θα 'πρεπε να έχουν ετοιμάσει ένα διάδοχο σχήμα, θα μπορούσαν να παραδειγματιστούν από ανάλογες περιπτώσεις στον επιχειρηματικό τομέα στο εξωτερικό. Σίγουρα όμως η ΕΡΤ πρέπει ν' αναδημιουργηθεί».
- Η εξαφάνιση από το χάρτη των Μουσικών Συνόλων, η αποκοπή του ελληνικού σινεμά από τη βασική πηγή χρηματοδότησής του, δεν σας απασχολεί;
«Θέλω να πιστεύω πως θα υπάρξει μέριμνα και γι' αυτά. Φυσικά και πρέπει να διατηρηθούν οι ορχήστρες και να συνεχιστεί η χρηματοδότηση ταινιών. Εσείς όμως δεν αναρωτιέστε πώς μοιράζονταν τα λεφτά; Πάντα οι "κολλητοί" ευεργετούνταν. Το σύστημα νοσούσε από τη βάση του. Η αναδιοργάνωση της δημόσιας τηλεόρασης απαιτεί κολοσσιαία προσπάθεια από σοβαρούς ανθρώπους. Εννοείται. Για την ώρα, όμως, βλέπουμε να τοποθετούνται σε καίρια πόστα αποτυχημένοι πολιτευτές. Είναι αφελής όποιος νομίζει ότι θα πάψουν τα όργια και τα ρουσφέτια. Αυτή η νοοτροπία δεν αλλάζει εύκολα».
- Επί οικουμενικής κυβέρνησης είχατε διατελέσει γενικός διευθυντής της ΕΤ2. Τι ανακαλείτε από εκείνη την περίοδο;
«Ολος ο μηχανισμός ήταν δύσκαμπτος κι όλες οι αναστολές προέρχονταν από τους συνδικαλιστές. Μια αθλιότητα. Ρώτησα κάποια στιγμή τον υπεύθυνο προσωπικού "πόσους έχουμε;" και η απάντησή του ήταν στο περίπου. Ούτε εκείνος δεν ήταν σε θέση να γνωρίζει με ακρίβεια τον αριθμό των εργαζομένων. Προσωπικά, έδωσα βάρος στα εκπαιδευτικά προγράμματα, προσπάθησα να είναι τα δελτία ειδήσεων σφαιρικά και αντικειμενικά, ενέκρινα ένα ντοκιμαντέρ για τον ντε Κίρικο που γύρισε ο Δημήτριος Μαυρίκιος, το οποίο έβγαλε την ΕΡΤ ασπροπρόσωπη όπου κι αν προβλήθηκε, και με τον Δημήτρη Ραυτόπουλο για σύμβουλο οργανώσαμε συζητήσεις πολιτικού περιεχομένου με διαπρεπείς καλεσμένους. Κάθισα λιγότερο από ένα χρόνο, κάνοντας ό,τι θεωρούσα σωστό, χωρίς καμιά παρέμβαση άνωθεν. Κι όταν κατάλαβα πως αυτό δεν θα συνεχιζόταν, παρά τον καλό μισθό και τον προσωπικό οδηγό -μεγάλες πολυτέλειες για ένα συγγραφέα!-, έφυγα».
- Για την απόφαση του Κ. Τζαβάρα να κλείσει το ΕΚΕΒΙ, σε τι βαθμό νιώθετε υπεύθυνος; Αν δεν είχε προηγηθεί η γκάφα με τις επιλογές των βιβλίων για το πρόγραμμα της Φιλαναγνωσίας, ίσως να μην προχωρούσε σε μια τόσο ριζική απόφαση.
«Αναγνωρίζω πως έγινε γκάφα. Δεν έπρεπε τα μέλη της επιτροπής να επιλέξουν και δικά τους έργα. Ηταν μια επιπολαιότητα για την οποία έφερα τυπικά ευθύνη, μολονότι είναι αδύνατον να ελέγχει κανείς τα πάντα. Ομως ο κ. Τζαβάρας, που παρεμπιπτόντως ούτε την ελληνική δεν γνωρίζει καλά καλά, αγνοούσε και την προϊστορία και το έργο του θεσμού. Το ΕΚΕΒΙ αποτελεί το βραχίονα του υπουργείου Πολιτισμού στο χώρο του βιβλίου και μπορεί να μη λειτουργούσε άψογα, αλλά λειτουργούσε αποτελεσματικά. Ποιος θα διεκπεραιώνει τα προγράμματά του, ποιος θα ενημερώνει τη Βιβλιονέτ; Δεν είναι τυχαίο ότι ο κ. Τζαβάρας αντικαταστάθηκε, ενώ το ΕΚΕΒΙ ακόμα βασιλεύει, φυτοζωώντας».
- Τι γνώμη έχετε για το διάδοχό του, τον Πάνο Παναγιωτόπουλο;
«Δεν τον γνωρίζω προσωπικά. Φαίνεται ευφυής και άνθρωπος της πιάτσας. Διαβάζει όμως; Ακούει ποτέ στο σπίτι του μουσική; Είναι ένα ερωτηματικό. Ως μια επιλογή κατ' οικονομίαν μου μοιάζει, προκειμένου να βολευτούν πρόσωπα και πράγματα. Αν μάλιστα αληθεύει ότι πήρε μαζί του και μια στρατιά συμβούλων από το υπουργείο Αμύνης, ποιος τη χάρη μας! Ελπίζω οι σύμβουλοί του να μην αποδειχθούν εξίσου ολέθριοι μ' εκείνους του προκατόχου του. Για να μην αναφερθώ στον πρωθυπουργικό σύμβουλο επί των πολιτιστικών, παλιό τεχνοκριτικό της "Λιμπερασιόν", που παριστάνει τον ειδήμονα και διοργανώνει ωραίες βραδιές για να εκθέτει τα έργα του και να παρουσιάζει τα βιβλία του. Μόνο ιδιοτελής είναι η σχέση του με τον πολιτισμό».
- Στην Ακαδημία Αθηνών πώς τα βλέπετε τα πράγματα;
«Ούτε εκεί είναι όλα τέλεια, αλλά οι υπηρεσίες της λειτουργούν υποδειγματικά. Της καταμαρτυρούν ότι πάσχει από οστεοπόρωση, αλλά στο Λαογραφικό Τμήμα, στο Τμήμα Νεολογισμών, στο Ιατροβιολογικό Κέντρο, για ν' αναφέρω λίγα μόνο παραδείγματα, παράγεται σημαντικό έργο το οποίο ο απλός κόσμος αγνοεί. Ενδεχομένως να γίνονται "συναλλαγές" στην εκλογή νέων μελών, αλλά εκεί ψηφίζει κανείς κατά συνείδηση, δεν είναι δυνατόν να γνωρίζεις πώς σκέφτεται ο καθένας. Τώρα, σε συνεργασία με το Ιδρυμα Ουράνη, έχουμε βάλει μπροστά ένα πρόγραμμα υποτροφιών για μεταφραστές από τα ελληνικά στις κυριότερες ευρωπαϊκές γλώσσες, συμπεριλαμβανομένων για ευνόητους λόγους και των σουηδικών. Οι παλιοί νεοελληνιστές φεύγουν σιγά σιγά, πρέπει ν' αποκτήσουμε νέα φουρνιά πολιτιστικών "πρακτόρων"».
- Πληθαίνουν γύρω μας οι φωνές που ισχυρίζονται πως δεν έχουμε πια δημοκρατία. Εσείς τι λέτε, έχουμε;
«Ανατρέχοντας στη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας, θα έλεγα ναι. Υπάρχει μια αντιπολίτευση που μιλάει και δρα ελεύθερα, υπάρχουν βουλευτές που καταψηφίζουν νομοσχέδια, υπάρχει μια Δικαιοσύνη που μπορεί να μη λειτουργεί άψογα αλλά λειτουργεί, υπάρχει ένας Πρόεδρος της Δημοκρατίας που διεκπεραιώνει τα καθήκοντά του, ενώ και στον Τύπο γράφονται και λέγονται πράγματα χωρίς αναστολές».
- Εχετε υπ' όψιν σας την περίπτωση του Κώστα Σακκά; Πόσο δημοκρατικό είναι να μένει κανείς προφυλακισμένος για δυόμισι χρόνια χωρίς να έχει δικαστεί;
«Απ' ό,τι φαίνεται, υπάρχουν νομικά επιχειρήματα που το επιτρέπουν. Δεν είμαι σε θέση να παρεισφρήσω στην ουσία της υπόθεσης. Ούτε η Αθηναϊκή Δημοκρατία ήταν τέλεια. Ολα είναι σχετικά, ακόμα και η έννοια της Δημοκρατίας».
- Ο Μάκης Βορίδης, τις προάλλες, καταχειροκροτούμενος από στελέχη της Ν.Δ., χρέωσε όλα τα δεινά της χώρας στον Ανδρέα Παπανδρέου. Συμφωνείτε;
«Οχι. Ο Ανδρέας Παπανδρέου ευθύνεται κατά ένα μεγάλο ποσοστό, αλλά για τα δεινά της χώρας φταίνε πολλοί».
- Οι Σαμαράς και Βενιζέλος σάς εμπνέουν εμπιστοσύνη;
«Υπάρχουν σημάδια που με κάνουν σκεπτικιστή. Το γεγονός όμως ότι δεν θα γίνουν εκλογές, τους το πιστώνω θετικά. Θα 'ταν καταστροφική μια εκλογική περιπέτεια αυτή την περίοδο. Στις προηγούμενες δήλωσα δημόσια πως ψήφισα τη "Δράση" του Στέφανου Μάνου. Ως τις επόμενες, βλέπουμε...».
- Εχοντας εξασφαλίσει ως ακαδημαϊκός «αξιοπρεπή γηρατειά», όπως έχετε παραδεχτεί, νομίζετε πως είστε σε θέση να καταλάβετε εκείνους που τα έχουν χάσει όλα;
«Βεβαίως και είμαι! Εχω στην οικογένειά μου ανθρώπους που τα έχουν χάσει όλα και προσπαθούν με νύχια και με δόντια να επιβιώσουν. Δεν έχω αποστρατευτεί ως πολίτης, μ' ενδιαφέρει ο δήμος κι όχι μόνο για τον έπαινό του. Οι αιτίες που μας οδήγησαν ώς εδώ είναι πια κοινός τόπος. Το θέμα είναι πού μπορούμε να πάμε και πώς. Αν δεν υπήρχε το Μνημόνιο κι όλος ο καταποντισμός που προκάλεσε, ποια θα ήταν η εναλλακτική λύση; Ποια είναι η άλλη υπόσχεση; Αυτά που λέει ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ανέφικτα. Δεν είδατε τι συνέβη στην Κύπρο; Την γονατίσανε. Εχουμε την τάση να βάζουμε φωτιά στα τόπια, αλλά ποιο θα μπορούσε να είναι το επόμενο βήμα; Να επιστρέψουμε στη δραχμή και να φάμε τις σάρκες μας;».
- Η άνοδος της Χρυσής Αυγής πώς παλεύεται;
«Η Χρυσή Αυγή δεν προέκυψε ξαφνικά. Είναι στο αίμα μας να εθελοτυφλούμε και να πιστεύουμε πως είμαστε ο περιούσιος λαός... Αν αυτό το κακέκτυπο του Χίτλερ -τέτοιος μου φαίνεται ο Μιχαλολιάκος- βρίσκει απήχηση στις μάζες, είναι επειδή κι αυτός και οι όμοιοί του εμφανίζονται ως σωτήρες εκεί όπου το κράτος ολιγωρεί. Με τρομάζει η απήχησή τους. Οσο όμως δεν λύνονται τα προβλήματα στα οποία ποντάρουν για να επιδείξουν το "φιλικό" πρόσωπό τους, όλο και θ' αυξάνονται εκείνοι που τους υποστηρίζουν».
- Αν γράφατε σήμερα ένα μυθιστόρημα σαν τα «Στοιχεία για τη δεκαετία του '60», τι ντοκουμέντα θα επιστρατεύατε;
«Φυσικά και δεν θα προχωρούσα σε ανάλογη απόπειρα. Τα πιο ενδιαφέροντα ντοκουμέντα, πάντως, νομίζω πως βρίσκονται πια στα γραφήματα των τοίχων. Πριν από λίγο καιρό βρέθηκα καλεσμένος στη Μάλαγα, στην Ισπανία. Κι εκεί που περιπλανιόμουν σε κάτι σοκάκια συντροφιά με δυο νεοελληνίστριες, βάλθηκαν να μου μεταφράζουν μια σειρά από συνθήματα, που δεν ήταν παρά στίχοι μεγάλων ποιητών, του Οράτιου, του Καβάφη, του Πεσόα... Κάποια στιγμή, τις βλέπω να σκάνε στα γέλια. Τι λέει εδώ; ρώτησα όλος περιέργεια. Δίσταζαν, αλλά με τα πολλά μου είπαν: "Το μουνί μου είναι η πόρτα της ψυχής μου". Δεν είναι καταπληκτικό; Μου έδωσε ιδέα για διήγημα. Αυτό το διήγημα παλεύω να γράψω τώρα».
**** Στο «Ημερολόγιο 1836-2011» ο Βαλτινός συγκεντρώνει σημειώσεις που δεν μπόρεσαν, όπως λέει, να εξελιχθούν σε κάτι μεγαλύτερο: στιγμιότυπα από το βίο του, σχόλια αισθητικού χαρακτήρα, προσωπικές οδυνηρές σκέψεις, μικρά διαμάντια που σηματοδότησαν συγγραφικά τέλματα. Ανάμεσά τους και τα παρακάτω.
** Εζησαν μαζί σχεδόν μισόν αιώνα. Εκαναν πέντε παιδιά. Αυτός κληρωτός του 1917. Στα εικοσιδύο του πέρασε την Αρμυρή Ερημο. Πέθανε το 1973. Εκείνη συνέχισε μόνη της για άλλα είκοσι ένα χρόνια. Ανακομιδή και ταφή την αυτή μέρα. Τα οστά του, σε ένα κιβώτιο 40Χ40Χ50 από κυπαρισσόξυλο, ενταφιάστηκαν ξανά μαζί της. Το είχε ζητήσει η ίδια, από τον πρωτότοκο γιο της, την τελευταία στιγμή της απόλυτης, φοβερής διαύγειας. Μερικοί το εξέλαβαν ως έκφραση έρωτα. Ρητορείες. Τον ήθελε δίπλα της για να τη φυλάει, όπως πάντα - και για όσο θα διαρκούσε το ταξίδι στο σκότος.
** Συνάντησα στον δρόμο την Ελ. Τα μαλλιά της έχουν θαμπώσει. Το χρώμα των ματιών της επίσης. Παρ' όλα αυτά επιμένει να νεάζει. Ηταν εγκάρδια και μάλλον ανυποψίαστη. Ούτε αυτή ξέρει να γεράσει. Αναλογίστηκα με συγκατάβαση την απόγνωσή μου εικοσιτρία χρόνια πριν, όταν με άφησε. Θα μπορούσε να είχα σκοτωθεί τότε. Τι ηλίθια εποχή.
** Είμαστε οι μοναδικοί επισκέπτες. Μπαίνουμε στην εκκλησία. Το ημίφως δημιουργεί κάποια ψευδαίσθηση δροσιάς και τα μάτια συνηθίζουν λίγο λίγο σ' αυτό. Πλαστικές ταινίες απομονώνουν το δεξί κλίτος, προστατεύοντας τις εργασίες συντήρησης που έχουν ήδη διακοπεί. Η Δωροθέα στέκεται στο κέντρο παρατηρώντας ψηλά τις παραστάσεις των μωσαϊκών και μηχανικά ανασηκώνει τη μακριά, πτυχωτή φούστα της. Πριν από λίγο στο αυτοκίνητο μου εμπιστεύτηκε, με γυναικεία κοκεταρία, ότι δεν φορούσε τίποτε από κάτω. Η κίνησή της δεν έχει πρόθεση πρόκλησης, ξέροντας όμως αυτό, ερεθίζομαι. Την παρασύρω στην αριστερή εσοχή του ναού και ανοίγω το φερμουάρ του παντελονιού μου. Αντιδρά σχεδόν βίαια - δεισιδαιμονικά. Επιμένω, και καταφέρνω να της αγγίξω το σγουρό εφήβαιο. Με απωθεί. Θέλω να της πω ότι δεν θα είναι ιεροσυλία αν το κάνουμε εκεί μέσα. Ψάχνω να βρώ τη λέξη ιεροσυλία στα αγγλικά. Της λέω ότι, αντιθέτως, θα ευφρανθεί το στερημένο μάτι του Παντοκράτορα, που μας κοιτάζει βλοσυρά από τον τρούλο. Αφήνει ένα μικρό νευρικό γέλιο - σημάδι ότι κάμπτεται. Τότε ακούγονται βήματα να πλησιάζουν στην είσοδο και ξένες βόρειες φωνές. Προλαβαίνω και βάζω μέσα το παλλόμενο πέος μου. Ενα γκρουπ Σκανδιναυών έχει κιόλας εισβάλει και συγκεντρώνεται γύρω από την ξεναγό.


_________________________
Έντυπη Έκδοση Ελευθεροτυπία, Σάββατο 6 Ιουλίου 2013

Κυριακή 30 Ιουνίου 2013

Λεονάρδο Παδούρα: Αν ο άνθρωπος πάψει να ονειρεύεται έναν καλύτερο κόσμο, τότε είναι εντελώς ηττημένος

Η Αριστερά έχει την ιστορική ευθύνη να αναζητήσει και να προτείνει εναλλακτικά λύσεις

Κρημνιώτη Π.


Γράφει κατά κανόνα αστυνομικό μυθιστόρημα. Μέσα απ' αυτό τον γνωρίσαμε και στην Ελλάδα. Όμως είδε τη φήμη του να εδραιώνεται εκτός των κουβανικών συνόρων με τον "Άνθρωπο που αγαπούσε τα κυλιά" (εκδ. Καστανιώτης), ένα μυθιστόρημα-ελεγεία για τα επαναστατικά κινήματα του 20ού αιώνα που αντλεί έμπνευση από τη δολοφονία του Τρότσκι και του Ραμόν Μερκαντέρ. Βεβαίως δεν γράφει ιστορικό μυθιστόρημα, όμως η ιστορία έχει πάντα τη θέση της στα βιβλία του Λεονάρδο Παδούρα. "Η ιστορία πάντα μας βοηθά να κατανοήσουμε το παρόν. Τουλάχιστον, μας διδάσκει τα λάθη που διαπράχθηκαν προκειμένου να μην τα επαναλάβουμε στο μέλλον. Όμως, όπως λέει μια ισπανική παροιμία, ο άνθρωπος είναι το μοναδικό ον στον πλανήτη που σκουντουφλάει δυο φορές στην ίδια πέτρα".
Προσκεκλημένος του 5ου Φεστιβάλ Ιβηροαμερικανικής Λογοτεχνίας ΛΕΑ, όπου συνομίλησε με τον Πέτρο Μάρκαρη, συνδαιτυμόνας του Ανταίου Χρυσοστομίδη, την περασμένη εβδομάδα, στους "Συγγραφείς απ' όλο τον κόσμο", ο Λεονάρδο Παδούρα επισκέφθηκε τη χώρα μας συνοδευόμενος από τη σύζυγό του Λουσία. Τον συναντήσαμε σε ένα καφέ της οδού Μητροπόλεως. Πρωί, χωρίς ιδιαίτερη κίνηση, χωρίς πολλούς τουρίστες επίσης, ο Κουβανός συγγραφέας άρχισε να μας μιλά για τη χώρα του. Η κρίση που μαστίζει τη δική μας κυριάρχησε στην κουβέντα μας. Έχοντας βιώσει την κουβανική κρίση της δεκαετίας του '90, είχε αρκετά να πει, ακόμα και να συγκρίνει. Και μίλησε αβίαστα για τον Κάστρο, την Κούβα αλλά και για την κριτική που υφίσταται από μερίδα συμπατριωτών του, που του προσάπτουν ιδιαίτερη συμπάθεια για το κουβανικό καθεστώς.
Η αλήθεια είναι ότι στα βιβλία του δεν είναι αιχμηρός, ωστόσο δεν λείπει η υποδόρια κριτική. Όμως ξεφεύγει διακριτικά, επιμένοντας ότι "αν μετατρέπεις ένα λογοτεχνικό βιβλίο σε πολιτικό μανιφέστο, φθηναίνει η λογοτεχνία". Μίλησε επίσης για τις αγορές, την Αριστερά, για το αστυνομικό μυθιστόρημα και φυσικά για τον ήρωά του Μάριο Κόντε, που ενώ ξεκίνησε τη διαδρομή του ως αστυνόμος στην Αβάνα, στο τέταρτο βιβλίο των περιπετειών του, ασφυκτιώντας στη στολή, επέβαλε στον Μαδούρα να του αλλάξει επάγγελμα!
Η εικόνα από την Αθήνα της κρίσης δεν ήταν ικανή, όπως μας είπε ο Κουβανός συγγραφέας, να τον οδηγήσει σε ασφαλή συμπεράσματα για την κατάσταση στη χώρα μας, ωστόσο ήταν απολύτως ενημερωμένος για την απόφαση της κυβέρνησης να κλείσει την ΕΡΤ. "Είναι μια καταστροφική απόφαση" είπε χωρίς κανέναν ενδοιασμό. Και κάπου εκεί ολοκληρώσαμε τη συζήτηση.
* "Ζούσαμε σε μια χώρα σκοτεινή" λέει σε κάποιο σημείο ο ήρωάς σας στον "Άνθρωπο που αγαπούσε τα σκυλιά". Ποια είναι, αλήθεια, η πραγματική Κούβα;
Για να περιγράψουμε την πραγματική Κούβα, θα πρέπει να μιλάμε ώρες, γιατί είναι μια χώρα με πολλές ιδιαιτερότητες. Αυτή η σκοτεινή Κούβα για την οποία μιλάει ο Ιβάν είναι, κυρίως, η Κούβα του '90. Αυτή η περίοδος μας σημάδεψε. Μας σημάδεψε τόσο πολύ, που το πρώτο πράγμα που μου είπε η Λουσία (σ.σ: σύζυγός του) όταν φτάσαμε στην Αθήνα την περασμένη εβδομάδα, ήταν ότι η ελληνική κρίση δεν μοιάζει καθόλου με την κουβανέζικη, γιατί αυτή η πόλη έχει φως. Εμείς την εποχή της κρίσης ζούσαμε σε μια πόλη σκοτεινή, με το ηλεκτρικό να κόβεται από 12 ώς 16 ώρες, χωρίς λεωφορεία στην πόλη, πρακτικά χωρίς να υπάρχουν τρόφιμα και, μισθούς που έφθαναν τα 7 με 8 δολάρια τον μήνα.
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως στην Ελλάδα υπάρχει μια πολύ βαθιά κρίση. Στην Κούβα η κρίση διαπερνούσε όλο το οικονομικό και κοινωνικό σύστημα της χώρας. Σήμερα στην Ελλάδα εκδίδονται λιγότερα βιβλία, στην Κούβα έπαψαν εντελώς να εκδίδονται βιβλία, γιατί δεν υπήρχε χαρτί. Η κρίση ήταν πολύ πιο δραματική, αν και είναι άδικο ένας Κουβανός να λέει σε έναν Έλληνα τι πραγματικά είναι δραματικό. Στην Κούβα, λέγαμε, πρέπει να αντέξουμε για να νικήσουμε. Πριν από την κρίση υπήρχε ένα σύστημα τεχνητό, αλλά σε μεγάλο βαθμό υπήρχε ισότητα. Όταν βγήκαμε από την κρίση, αυτό το σύστημα ισότητας είχε σπάσει και η Κούβα αρχίζει πια να γίνεται μια χώρα όπου αυτοί που έχουν χρήματα έχουν δυνατότητες, ενώ αυτοί που δεν έχουν χρήματα δεν έχουν τίποτα. Κάποιοι μικροί επιχειρηματίες, ας πούμε, μπορούν να βγάζουν 50.000 με 60.000 δολάρια τον χρόνο, ενώ ο γιατρός εξακολουθεί να βγάζει 300 δολάρια τον χρόνο.
* Αυτή όμως είναι η κατάσταση που παγιώνεται από την κυριαρχία των αγορών. Αυτό επιδιώκει και η τρόϊκα στην Ελλάδα.
Ναι, με τη διαφορά ότι τώρα στην Κούβα ο δικός μας φόβος δεν πηγάζει από το ΔΝΤ όπως σ' εσάς, αλλά από τη μοίρα της Βενεζουέλας, γιατί ένα μεγάλο μέρος της οικονομίας της Κούβας εξαρτάται από τις ανταλλαγές με τη Βενεζουέλα. Δυστυχώς, και η Κούβα, και η Ελλάδα είμαστε χώρες που εξαρτώμαστε από άλλες δυνάμεις. Μετά τον θάνατο του Τσάβες, η Βενεζουέλα έχει μετατραπεί σε έναν αστάθμητο παράγοντα. Δεν ξέρω τι θα συμβεί στο μέλλον, αλλά αυτός ο παράγοντας δεν μπορεί να είναι ο ίδιος.
* Όμως ο φόβος σας, όπως είπατε σε πρόσφατη συνέντευξή σας, είναι μήπως στραφεί η κουβανέζικη κυβέρνηση στην Κίνα.
Η κουβανέζικη κυβέρνηση, πιστεύω, ψάχνει επιλογές προκειμένου να μην πέσει η χώρα σε μια καινούργια κρίση, όπως έγινε τη δεκαετία του '90. Η εμπορική σχέση όμως με την Κίνα παίρνει διαφορετικό χαρακτήρα από τη σχέση που είχαμε παλιά με τη Σοβιετική Ένωση και με τη Βενεζουέλα μέχρι τώρα. Η Κίνα δίνει δάνεια στην Κούβα, αλλά πίσω απ' αυτά τα δάνεια υπάρχουν άλλα συμφέροντα.
* Στο θέμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όσον αφορά στην Κίνα, δεν στέκεστε καθόλου;
Πιστεύω ότι όλα έχουν σχέση, αλλά αυτή τη στιγμή η σχέση μεταξύ Κούβας και Κίνας, αν και περνάει από τον πολιτικό παράγοντα, είναι θεμελιωδώς εμπορική. Για παράδειγμα, τώρα θα έρθει στην Κούβα η ψηφιακή τηλεόραση, αλλά με τις προδιαγραφές της Κίνας. Αυτή την τεχνολογική διευκόλυνση η Κίνα θα τη δώσει δωρεάν. Αυτό όμως εγγυάται ότι τα επόμενα η Κίνα θα έχει τη δική της κουβανική αγορά για να πουλάει τις τηλεοράσεις της. Γι' αυτό πιστεύω ότι, πάντα, κάτι άλλο υπάρχει από πίσω.
* Μέσα σ' αυτή την κατάσταση, η ουτοπία έχει θέση;
Πιστεύω ότι πρέπει να υπάρχει θέση για την ουτοπία. Ο γνωστός Ρώσος συγγραφέας Βασίλι Γκρόσμαν, στο μεγάλο του έργο "Ζωή και πεπρωμένο", έχει μια φράση που την έχω κάνει πια δική μου, που λέει ότι η αίσθηση της ελευθερίας είναι εγγενής στην ανθρώπινη συνθήκη. Αυτό μπορεί να έχει εφαρμογή σε όλες τις σφαίρες της κοινωνίας.
Αν ο άνθρωπος πάψει να ονειρεύεται έναν καλύτερο κόσμο, τότε είναι ένας άνθρωπος εντελώς ηττημένος. Λείπει αυτή τη στιγμή η δυνατότητα να θεωρητικοποιήσουμε αυτή την ανάγκη κι' αυτό σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στην αποτυχία του ουτοπικού σχεδίου του 20ού αιώνα. Τα κομμουνιστικά κόμματα δεν άντεξαν το τέλος της Σοβιετικής Ένωσης γιατί η κληρονομιά που άφησε η ΕΣΣΔ ήταν η κληρονομιά ενός συστήματος εντελώς ολοκληρωτικού και αναποτελεσματικού.
Στον σύγχρονο κόσμο η οικονομία, σύμφωνα και με τον μαρξισμό, είναι ένα θεμελιακό στοιχείο για την κοινωνία. Ιδεώδες θα ήταν να έχουμε μια κοινωνία όπου η οικονομία να λειτουργεί και η κοινωνία να είναι εντελώς δημοκρατική. Και δημοκρατία δεν είναι να λέει ο καθένας και να κάνει ό,τι θέλει, αλλά όλοι να έχουμε τις ίδιες δυνατότητες, τις ίδιες ευκαιρίες. Αυτό το σύστημα μπορεί να ακούγεται ουτοπικό, αλλά είναι εφικτό.
* Τώρα με την κρίση πολλοί Έλληνες στρέψαν τις ελπίδες τους στις αξίες της Αριστεράς.
Μπορεί αυτή η κρίση να είναι κατά βάση οικονομική, αλλά έχει και κοινωνικές συνδηλώσεις. Είναι λογικό οι άνθρωποι να σκέφτονται διάφορες εναλλακτικές λύσεις, όχι μόνο για να βγουν από την κρίση, αλλά κυρίως για να βρουν λύσεις πιο οριστικές. Η Αριστερά έχει την ιστορική ευθύνη να αναζητήσει και να προτείνει αυτές τις λύσεις. Αν καταφέρει να αρθρώσει και να διατυπώσει μια συνεκτική πρόταση, τότε πολλοί περισσότεροι άνθρωποι θα στραφούν σ' αυτή. Έτσι κι αλλιώς, είναι πολλοί περισσότεροι αυτοί που έχουν πληγεί από την κρίση απ' αυτούς που ωφελούνται.
* Η ουτοπία στις μέρες μας επιστρέφει στο τρίπτυχο ελευθερία, ισότητα, αδελφότητα;
Οι τρεις αρχές της Γαλλικής Επανάστασης είναι θεμαλιακές. Όλα τα μεγάλα ουτοπικά όνειρα έχουν περάσει μέσα απ' αυτές τις αρχές, από την αρχαιότητα ως την αναγέννηση.
* Δεν είναι όμως σαν να έχει χαθεί έδαφος στην πορεία του ανθρώπινου πολιτισμού;
Εγώ είμαι συγγραφέας, όχι πολιτικός αναλυτής, και δεν έχω τη μια μαγική σφαίρα για να προβλέψω το μέλλον. Πιστεύω ότι ο κόσμος δεν μπορεί να γυρίσει πίσω. Ζει μια καινούργια εποχή, η οποία ενδεχομένως είναι μια αναγέννηση με πολύ παλιά τεχνική. Ο ψηφιακός κόσμος καταλαμβάνει τα πάντα και αλλάζει τον πολιτισμό, τις επιχειρήσεις, την πολιτική ακόμα και τις ανθρώπινες σχέσεις. Όλα γίνονται μέσα από τον ψηφιακό δρόμο, και το λέω εγώ μέσα από την οπτική ενός ανθρώπου της προψηφιακής εποχής.
* Τα βιβλία σας πως τα γράφετε, στο χαρτί ή στο κομπιούτερ;
Στο κομπιούτερ, γιατί μου δίνει πολλές δυνατότητες επέμβασης. Για έναν συγγραφέα, το κομπιούτερ είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο. Τώρα πια δυσκολεύομαι να καταλάβω πώς οργανώναμε τη ζωή μας προ κομπιούτερ. Ζούμε αποκλειστικά και αμετάκλητα σε μια καινούργια εποχή.
* Ο Μάριο Κόντε, ο ήρωας των αστυνομικών μυθιστορημάτων σας, συμφωνεί;
Είναι κι αυτός της προ ψηφιακής εποχής. Στους "Αιρετικούς", το καινούργιο μου μυθιστόρημα, χρειάζεται να πάρει τηλέφωνο από ένα κινητό, το οποίο δεν ξέρει να χρησιμοποιεί. Τελικά δεν βρίσκει άκρη και καταφεύγει στην ατζέντα του.
* Εσείς, βλέπω, μια χαρά χρησιμοποιείτε το κινητό σας. Τελικά στα βιβλία σας εσείς καθοδηγείται τον ήρωά σας ή το αντίστροφο;
Κατά βάση, ο συγγραφέας καθοδηγεί τον ήρωα. Όταν όμως ένας χαρακτήρας κατοικεί σε αρκετά βιβλία, όπως ο Μάριο, τότε αρχίζει να αυτονομείται. Εγώ, για παράδειγμα, δεν μπορώ να υποχρεώσω έναν ήρωα να κάνει κάτι που είναι αντίθετο, ηθικά ή ψυχολογικά, με την πορεία που έχει ακολουθήσει στα προηγούμενα βιβλία. Μπορεί να δημιούργησα την ψυχολογία ενός ήρωα, όμως μετά αυτή η ψυχολογία του ανήκει. Μια από τις μεγάλες μου συγκρούσεις με τον Μάριο Κόντε στα πρώτα μυθιστορήματα ήταν το γεγονός ότι τον έκανα αστυνομικό. Δεν ήθελε να είναι αστυνομικός. Όμως στην Κούβα, για να είναι αληθοφανές ότι κάποιος κάνει αστυνομικές έρευνες, έπρεπε, αναγκαστικά, να είναι αστυνομικός.
Στο τέταρτο μυθιστόρημα ο Μάριο Κόντε μου είπε φτάνει πια, δεν μπορώ να είμαι αστυνομικός, δεν αντέχω άλλο αυτή τη δουλειά. Έτσι αναγκάστηκα να ψάξω να του βρω άλλη. Ήταν πολύ διασκεδαστικό να ψάχνω ποια δουλειά μπορούσε να κάνει για να βγάζει τα προς το ζην. Η ιδέα να μετατραπεί σε παλαιοβιβλιοπώλη ήταν της γυναίκας μου. Με έπεισε ότι ο Κόντε, ως παλαιοβιβλιοπώλης, θα βρει μια καλή ισορροπία ανάμεσα στον δρόμο και στη λογοτεχνία. Αυτό είναι πλέον το επάγγελμά του και μάλιστα βγαλμένο από τον προψηφιακό κόσμο.
* Ο Πέτρος Μάρκαρης υποστηρίζει ότι το αστυνομικό είναι το κοινωνικό μυθιστόρημα της εποχής μας. Συμμερίζεστε την άποψή του;
Συμφωνώ απολύτως. Ο Μάρκαρης μιλάει για το καλό αστυνομικό μυθιστόρημα, δεν μιλάει για τον Νταν Μπράουν, μιλάει για τον Μονταλμπάν, τον Ιζό, τον Σάσα, τον Καμιλέρι ακόμα και για μερικούς Σκανδιναβούς, όπως ο Μάνκε, αν και με τον Πέτρο συμφωνούμε ότι στα βιβλία του Μάνκε περισσεύουν πάντα 100-150 σελίδες.
* Εσείς γιατί γράφετε αστυνομικό μυθιστόρημα;
Κατ' αρχάς γιατί μ' αρέσουν πολύ τα αστυνομικά μυθιστορήματα. Πριν από 20 χρόνια ανακάλυψα την ικανότητα που σου δίνει το αστυνομικό μυθιστόρημα να στοχάζεσαι πάνω σε μια κοινωνία. Εγώ τα αστυνομικά μου μυθιστορήματα τα αποκαλώ ψευδοαστυνομικά. Η αστυνομική πλοκή μού προσφέρει το πρόσχημα να κοιτάξω βαθύτερα την εικόνα της κοινωνίας, γι' αυτό μου αρκεί ένας νεκρός ανά μυθιστόρημα. Το έγκλημα ποτέ δεν είναι το πιο σημαντικό στοιχείο του μυθιστορήματος, μου χρησιμεύει για να οργανώσω δραματουργικά την ιστορία μου, αλλά αυτό που έχω πραγματικά να πω είναι γύρω, πάνω και κάτω από το έγκλημα.
* Λένε ότι οι περίοδοι κρίσης είναι πολύ γόνιμες για έναν συγγραφέα.
Πριν από λίγο καιρό μίλησα σε ένα συνέδριο στην Αβάνα για τις διαδικασίες στην κουβανέζικη λογοτεχνία την περίοδο της κρίσης. Είπα ότι η κρίση ήταν μια εθνική τραγωδία, αλλά είχε κι ένα καλό, ξεχώρισε τον συγγραφέα από την κρατική εκδοτική βιομηχανία, γιατί αυτή η κρατική βιομηχανία δεν μπορούσε να δώσει απαντήσεις για την κρίση και επιπλέον δεν έβγαιναν βιβλία. Αυτό άφησε ένα πεδίο ελευθερίας από το οποίο επωφελήθηκαν οι πραγματικοί συγγραφείς.
Άρχισαν να επιτρέπονται ελεύθερα συμβόλαια Κουβανών συγγραφέων με οίκους του εξωτερικού, κάτι απαγορευμένο μέχρι τότε. Εξαιτίας αυτών των δηλώσεών μου, πολλοί μου επιτέθηκαν, λέγοντας πώς μπορώ να βλέπω κάτι καλό σε μια τέτοια κρίση. Όμως οι κρίσεις ανασύρουν το καλύτερο και το χειρότερο από τον άνθρωπο. Σε πολλές περιπτώσεις το κακό υπερτερεί.
* Πώς είναι να ζει ένα συγγραφέας σήμερα στην Κούβα;
Στην κουβανέζικη κοινωνία υπάρχει μεγάλη πόλωση και μια διαρκής σύγκρουση. Κι εγώ αναγκάστηκα να υποστώ μέρος αυτής της σύγκρουσης, επειδή έχω επιλέξει να ζω στην Κούβα και να λέω τα πράγματα που σκέφτομαι. Πολλές φορές χρησιμοποιούν το όνομά μου για να λένε πράγματα τα οποία ποτέ δεν θα τολμούσε κανείς να πει στην Κούβα. Και μάλιστα, με κατηγορούσαν ότι σε κανένα από τα μυθιστορήματά μου δεν λέω ανοιχτά "κάτω ο Φιντέλ". Αυτό έχει να κάνει με την τιμωρία για την επιτυχία. Από τα χειρότερα χαρακτηριστικά των Κουβανών είναι η ανικανότητά τους να αποδεχτούν την επιτυχία. Πολλοί απ' όσους ζουν εκτός Κούβας δεν μου συγχωρούν ότι εξακολουθώ να ζω στην Κούβα και να λέω πράγματα που εκείνοι δεν μπορούν να πουν.

* Σκεφτήκατε ποτέ να φύγετε από την Κούβα;
Όχι, γιατί είμαι Κουβανός, αυτή είναι η χώρα μου. Χρειάζομαι την ατμόσφαιρα της Κουβας για να μπορώ να γράφω.
* Τι πραγματικά σκέφτεστε για τον Κάστρο που δεν το γράφετε;
Σε πολλά βιβλία μου έχω εκφράσει τη γνώμη μου για το κουβανέζικο σύστημα, αλλά δεν είμαι υποχρεωμένος να διατυπώνω πολιτικά μανιφέστα. Πιστεύω ότι όταν κάποιος μετατρέπει ένα λογοτεχνικό βιβλίο σε πολιτικό μανιφέστο, φτηναίνει τη λογοτεχνία.
* Για πολλούς ανθρώπους στον πλανήτη ο Κάστρο παραμένει εμβληματική φυσιογνωμία. Για σας τους Κουβανούς τι αντιπροσωπεύει πλέον;
Για πολλά χρόνια ο Φιντέλ ήταν μια φυσιογνωμία πανταχού παρούσα και παντοδύναμη. Σήμερα, όμως, στην Κούβα η φιγούρα του Φιντέλ έχει χάσει αυτόν τον χαρακτήρα. Όλες οι αλλαγές που συντελούνται είναι αντίθετες με την πολιτική που ασκούσε ο Φιντέλ.
* Την Αθήνα της κρίσης προφτάσατε να την περπατήσετε;
Με τόσες λίγες ημέρες που είμαι εδώ, δεν τολμώ να εκφέρω γνώμη για μια κοινωνία που βρίσκεται σε βαθιά κρίση. Ξέρω τι συμβαίνει στην Ελλάδα, έχω διαβάσει πολλά, αλλά δεν θεωρώ ότι έχω τα εφόδια να πω πώς είναι η κρίση στην Ελλάδα. Θυμάμαι όμως πριν μερικά χρόνια, τότε που κερδίσατε το Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα στο ποδόσφαιρο, ότι κόντεψα να τσακωθώ με τον Πορτογάλο εκδότη μου, γιατί σε πείσμα όλων των προγνωστικών εγώ υποστήριζα την ομάδα σας. Η Ελλάδα, η Ισπανία, η Πορτογαλία είναι χώρες που αγαπώ, διαθέτουν ισχυρό πολιτισμό.
* Ακούσατε για την απόφαση της κυβέρνησης να κλείσει τη δημόσια ραδιοτηλεόραση;
Βεβαίως, γνωρίζω το γεγονός και μου φαίνεται μια απόφαση εντελώς καταστροφική. Είναι πραγματικά θλιβερό. Τα δημόσια μέσα ενημέρωσης είναι πάρα πολύ σημαντικά σε οποιαδήποτε χώρα του κόσμου. Ξέρω, δεν είναι αθώα, δεν κάνουν πάντα αυτό που πρέπει να κάνουν, αλλά η ύπαρξή τους είναι πολύ σημαντική.


_________________