Οι πόλεις αρχίζουν να διαλύονται σιγά-σιγά και να δίνουν τη θέση τους σε έρημες πεδιάδες. Τα όνειρα αδυνατίζουν κι αρχίζουν να τρέφονται με δελτία ειδήσεων.
Η Γλώσσα δίνει τη θέση της στη σιωπή και ο χρόνος γυρίζει προς τα πίσω. Η κρίση...Ας μην την αποκαλούμε πλέον «κρίση». Ας την ονομάσουμε «Κοσμοχαλασιά».
Ο συγγραφέας Πέδρο Μαϊράλ μιλά για την αποδόμηση που προκαλεί η κρίση στις χώρες και τους ανθρώπους, τον παράδεισο που μπορεί να ξαναφτιαχτεί από τα υλικά της κόλασης και τα όνειρα που, ακόμη κι αν τα σκεπάσεις, παραμένουν εκεί. «We are such stuff as dreams are made on, and our little life, is rounded with a sleep».
Ο Μαϊράλ γεννήθηκε στο Μπουένος Άιρες το 1970 και διδάσκει αγγλική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο. Έργα του έχουν μεταφραστεί στα γαλλικά, πορτογαλικά, ιταλικά, πολωνικά και γερμανικά. Το 2007 η κριτική επιτροπή «Bogotά39» τον συμπεριέλαβε στον κατάλογο των πιο σημαντικών νέων Λατινοαμερικανών συγγραφέων. Ανάμεσα στις ερωτήσεις παρατίθενται αποσπάσματα από το βιβλίο του «Η χρονιά της ερήμου» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Πόλις», σε μετάφραση Βασιλικής Κνήτου.
Η μεταφράστρια έλαβε το «Βραβείο λογοτεχνικής μετάφρασης ισπανόφωνης λογοτεχνίας» για το 2011.
_______________
«Καθώς περνούσαν οι μέρες, έρχονταν περισσότερες οικογένειες, υποχρεωμένες να εγκαταλείψουν τις συνοικίες όπου οι καταρρεύσεις κτιρίων συνεχίζονταν... Η Κοσμοχαλασιά είχε εισβάλλει στην Ομοσπονδιακή Πρωτεύουσα...». «...κρέμασε στον τοίχο του πλατύσκαλου ένα χάρτη του Μπουένος Άιρες, όπου σημείωνε την επέλαση της Κοσμοχαλασιάς σύμφωνα με τις πληροφορίες των δελτίων ειδήσεων. Τώρα είχε φτάσει στο30ο χιλιόμετρο και οι εκφωνητές απαριθμούσαν τις πληγείσες περιοχές: “Σαν Αντόνιο ντε Πάδουα, Ελ Ταλάρ ντε Πατσέκο, Γκονσάλες Κατάν, Μπέγια Βίστα...”». _______________
Η Κοσμοχαλασιά είναι μια αλληγορία της οικονομικής κρίσης στην Αργεντινή... Συνήθιζα να σκέφτομαι το βιβλίο μου ως μια πολιτική αλληγορία της κρίσης και της καταστροφής. Ως μια αλληγορία της προσαρμογής των ανθρώπων σε εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες. Τώρα συνειδητοποιώ ότι η σταδιακή μεταμόρφωση των πόλεων σε πεδιάδες συνδέεται άμεσα με την προοδευτική εξέλιξη της αρρώστιας της μητέρας μου.
Η μητέρα μου έχασε τη «γλώσσα» της, την ομιλία της κι χρόνος άρχισε σταδιακά να «γυρίζει» πίσω γι' αυτήν. Ευτυχώς, αυτό ήταν κάτι που δεν είχα συνειδητοποιήσει όταν έγραφα το βιβλίο. Είναι αλήθεια τελικά πως ποτέ δεν ξέρεις ακριβώς για τι πράγμα μιλάς όταν γράφεις. Η κρίση του 2001 προκάλεσε τη διάλυση της καθημερινότητας, των καθημερινών πρακτικών… Όσα έμεναν κρυφά ή αόρατα αποκαλύφθηκαν αμέσως. Εκείνα που ήταν ραγισμένα ή σπασμένα για χρόνια, διαλύθηκαν αυτόματα. Μιλώ για προσωπικές σχέσεις, εταιρίες, τα πάντα... Όλα κατέρρευσαν ταυτόχρονα. Οι άνθρωποι, που μετά βίας κατάφερναν να επιβιώσουν ως τότε, είδαν το τέλος να πλησιάζει. Όλες οι προσωπικές τραγωδίες βγήκαν στην επιφάνεια. Έπαιρνες τηλέφωνο έναν φίλο σου στο γραφείο του και σου έλεγαν ότι δεν εργαζόταν πια εκεί. Για την ακρίβεια, σου έλεγαν ότι δεν υπήρχε καν η εταιρία. Ήταν απίθανα δύσκολο να στείλεις e-mail, να μπεις στο google. Είχαμε πέντε διαφορετικούς προέδρους σε δέκα ημέρες.
_______________
«Αυτή μου η δυνατότητα δεν σβήστηκε, δεν χάθηκε. Η έρημος δεν μου ΄φαγε τη γλώσσα. Εκείνοι είναι μαζί μου αν τους κατονομάσω, ακόμη κι οι Μαρίες που υπήρξα στο παρελθόν, αυτές που υποχρεώθηκα να γίνω, που κατάφερα να γίνω, που μπόρεσα να γίνω. Τις συγκεντρώνω όλες μαζί στα όνειρά μου, όπου τα πάντα διατηρούνται ακόμα σώα, απείραχτα».
_______________
Για ποια έρημο μιλάτε αλήθεια; Στην Αργεντινή όταν χρησιμοποιούμε τη λέξη «έρημος», δεν εννοούμε απαραίτητα την έρημο από άμμο. Εννοούμε επίσης τις μεγάλες, άδειες πεδιάδες. Ξέρετε, αυτόν τον όρο χρησιμοποίησαν οι λευκοί που εξαφάνισαν τις φυλές των Ινδιάνων τον 19ο αιώνα. Ο στρατός σκότωνε τους Ινδιάνους, έκανε απαγωγές και διωγμούς κι η κυβέρνηση το ονόμασε αυτό «κατάκτηση της ερήμου». Λες και το μέρος ήταν από πριν άδειο, λες και δεν υπήρχε βία, δεν υπήρχαν σκοτωμοί. Η λέξη έρημος είναι γεμάτη με αυτό το νόημα. Στο βιβλίο μου ο χρόνος φαίνεται να γυρίζει προς τα πίσω. Η κρίση οδηγεί στην ολοκληρωτική αποδόμηση.
Το Μπουένος Άιρες εξαφανίζεται σιγά-σιγά και μόνο κάποια χωράφια μένουν στο τέλος, στα οποία κρύβονται κάποιες φυλές. Η «Κόλαση» του Ιερώνυμου Μπος αποτελεί το εξώφυλλο της ελληνικής έκδοσης του βιβλίου σας. Αυτό είναι η κρίση, έτσι όπως την βιώσατε; Κόλαση; Η κρίση αποτελεί κόλαση για πολλούς ανθρώπους. Σοκάρομαι όταν μαθαίνω από τις ειδήσεις ότι οι Έλληνες αυτοκτονούν εξαιτίας της κρίσης. Όταν διαβάζω ότι έχουν αυξηθεί δραματικά οι αυτοκτονίες στην χώρα. Το μόνο πράγμα που μπορώ να πω είναι πως αν καταφέρεις να παραμείνεις δυνατός και να μη βουλιάξεις, σίγουρα θα έρθουν καλύτερες μέρες. Κρίση δεν σημαίνει μονάχα καταστροφή και αποδόμηση.
Όσο παράξενο κι αν ακούγεται αυτό, η κρίση κάνει τα πράγματα να κινούνται με έναν αλλιώτικο τρόπο. Τα επαναπροσδιορίζει. Σε απαλλάσσει από καταστάσεις που δεν οδηγούσαν πουθενά. Σε κάνει να βρίσκεις νέους τρόπους για να λύσεις τα προβλήματά σου. Σφυρηλατεί νέους κοινωνικούς δεσμούς, ώστε να αντέξουν οι άνθρωποι τον καπιταλισμό. Σε μαθαίνει να μη θεωρείς δεδομένο το σύστημα μέσα στο οποίο γεννήθηκες...Ξέρω ότι ακούγομαι σαν οδηγός αυτοβοήθειας! Αυτό που προσπαθώ να πω είναι πως η κρίση μπορεί να σημαίνει κι άλλα πράγματα, πέρα από κόλαση. Μέσα στην «κόλαση» δεν διαπιστώνεις ότι έχεις ψυχικά αποθέματα και δυνάμεις που αγνοούσες μέχρι πρότινος; Κανείς δεν ξέρει πόσο γενναίος και δυνατός είναι, μέχρι την στιγμή που έρχεται αντιμέτωπος με εξαιρετικά δύσκολες καταστάσεις.
Κάποιοι άνθρωποι προσπαθούν να αλλάξουν τον κόσμο ενώ κάποιοι άλλοι αλλάζουν μέσα στον κόσμο. Διάλεξα ως κεντρικό χαρακτήρα μια γυναίκα επειδή πιστεύω πως η ζωή έχει αλλάξει πολύ περισσότερο για τις γυναίκες μέσα στους τελευταίους αιώνες! Ένας άνδρας θα πέθαινε από το πρώτο κεφάλαιο. Διάλεξα λοιπόν μια γυναίκα, η οποία εφόσον θα κατάφερνε να μην μείνει έγκυος -καθώς οι έγκυες πέθαιναν στη γέννα- θα επιβίωνε. Θα ζούσε όλες τις αλλαγές που βίωσαν οι γυναίκες στο πέρασμα των ετών αλλά από το σήμερα και προς τα πίσω. Θα έφτανε δηλαδή στο σημείο που θα έχανε τα πολιτικά της δικαιώματα και δεν θα είχε θέση στην κοινωνία.
_______________
«Αναζητεί τον Αλεχάντρο και νοσταλγεί τις βόλτες τους με τη μηχανή σε όλο το Μπουένος Άιρες. Ο ωραίος Αλεχάντρο όμως παραμένει άφαντος, ο παράδεισος του Μπουένος Άιρες μοιάζει να έχει οριστικά χαθεί». (οπισθόφυλλο) «Πριν βραδιάσει ήρθαν οι στρατιώτες. Μπήκαν κι έβγαλαν όλες τις πόρτες του διαμερίσματος (ακόμη και τις πόρτες των ντουλαπών), τις κατέβασαν και τις στοίβαξαν σ' ένα φορτηγό. Απ' το μπαλκόνι είδαμε ότι έκαναν το ίδιο σε όλα τα κτίρια του τετραγώνου. Μας πήραν κι ένα μεγάλο μπουφέ. Μας άφησαν τα κρεβάτια και τα ερμάρια».
_______________
Η αρχή της κρίσης σηματοδοτεί το τέλος της αθωότητας; Εξαρτάται από την φάση στην οποία βρίσκεται η ζωή σου όταν σε «βρίσκει» η κρίση. Για τους ηλικιωμένους, η κρίση μπορεί να είναι μια από τις πολλές που έχουν βιώσει. Για τους 20άρηδες, μπορεί να αποτελέσει ένα δυνατό χτύπημα. Δεν είναι όμως κακό να χάσεις την αθωότητά σου. Στην Αργεντινή, κατά τη δεκαετία του '90, ζήσαμε μια κατάσταση ευημερίας, η οποία ήταν επίπλαστη. Όταν όλα κατέρρευσαν, είδαμε τι κρυβόταν πίσω από την κουρτίνα αυτού του δήθεν πολυτελούς τρόπου ζωής... Σηματοδοτεί την αρχή ενός «πολέμου»; Δεν θα συνέκρινα μια οικονομική κρίση με έναν πραγματικό πόλεμο, όπου ο ένας κυριολεκτικά σκοτώνει τον άλλο. Θα έλεγα όμως ότι ο καπιταλισμός στην πιο ωμή και υποκριτική του εκδοχή, εξαπολύει έναν σιωπηλό και απρόσωπο πόλεμο, όπου ο καθένας είναι ένοχος και όλοι είναι θύματα. _______________
«Ο μπαμπάς δεν ξανασηκώθηκε από το κρεβάτι. Όταν κατάργησαν τη μία και μοναδική ώρα της καθημερινής τηλεοπτικής εκπομπής, άρχισε να κοιμάται κυριολεκτικά όλη τη μέρα». «Οι γιατροί περιέγραφαν αυτήν την κατάσταση ως “καθοδικό κώμα”. Ανακάλυψαν ότι όλοι οι ασθενείς ήταν παθιασμένοι τηλεθεατές, άνθρωποι που είχαν περάσει μεγάλο μέρος της ζωής τους μπροστά στην τηλεόραση ...».
_______________
Ώστε η τηλεόραση ακόμη και με την απουσία της μπορεί να οδηγήσει σε κώμα... Θα τολμήσω να παραφράσω τον Σαίξπηρ, ο οποίος γράφει πως «είμαστε φτιαγμένοι από υλικό ονείρων». Σήμερα λοιπόν είμαστε φτιαγμένοι από τα υλικά της τηλεόρασης. Στο βιβλίο μου, όταν αρχίζουν να μειώνονται οι ώρες που εκπέμπουν οι τηλεοράσεις, οι άνθρωποι αρχίζουν να κοιμούνται πολύ. Ατελείωτες ώρες ονειρεύονται εκπομπές και δελτία ειδήσεων μέχρι που στο τέλος πέφτουν σε καθοδικό κώμα.
_______________
«Τελευταία βλέπω συχνά το ίδιο όνειρο: δοκιμάζω μπροστά στον καθρέφτη εκείνου του μαγαζιού το γαλάζιο φόρεμα που δεν μπόρεσα ποτέ μου να αγοράσω. Κάποιες φορές το πληρώνω μετρητά και βγαίνω περπατώντας ανάμεσα στον κόσμο φορώντας το φόρεμα. Άλλες φορές δεν το πληρώνω και φεύγω τρέχοντας, ξυπόλητη. Μετά από λίγα βήματα διαπιστώνω ότι το φόρεμα είναι όλο κουρελιασμένο και βρώμικο. Αλλά στο όνειρό μου, το πόδι μου είναι πάντα γερό, έχω μακριά μαλλιά, και η πόλη όπου γεννήθηκα εξακολουθεί να βρίσκεται στη θέση της».
_______________
Τι χάσατε μέσα σ' εκείνη την «Κοσμοχαλασιά» του Μπουένος Άιρες; Το 2002, όταν τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα στην Αργεντινή, οι μισοί μου φίλοι μενανάστευσαν στις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Είχα κι εγώ μια πρόταση να πάω στην Ισπανία και να αναζητήσω την τύχη μου εκεί. Για κάποιο λόγο ένιωθα πως αν το έκανα, κάτι μέσα μου θα πέθαινε. Η πόλη μου θα εξαφανιζόταν. Σαν τα παιδιά που όταν σκεπάζεις, όταν κρύβεις ένα παιχνίδι τους, νομίζουν πως είναι δεν είναι πια εκεί. Ένιωθα πως αν έφευγα, το Μπουένος Άιρες δεν θα υπήρχε για μένα. Έτσι, έμεινα κι έγραψα τελικά ένα μυθιστόρημα για το Μπουένος Άιρες το οποίο σταδιακά εξαφανίζεται... Η «Κοσμοχαλασιά» σάρωσε στο πέρασμά της την εγχώρια λογοτεχνική παραγωγή; Ναι! Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες συνέπειες της κρίσης στο πολιτισμικό πεδίο ήταν η ανάδυση νέων, ανεξάρτητων εκδοτών. Η κρίση έκανε τους μεγάλους, ξένους εκδότες να εγκαταλείψουν τη νέα λογοτεχνική παραγωγή της Αργεντινής και το κενό αυτό ήρθαν να καλύψουν μικροί εκδοτικοί οίκοι, οι οποίοι εκδίδουν πολύ ενδιαφέροντα πράγματα.
Πηγή: www.lifo.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου